Tháng 9-2019, Bộ Giao thông - Vận tải đã quyết định hủy sơ tuyển theo hình thức đấu thầu rộng rãi quốc tế và mời sơ tuyển đấu thầu rộng rãi trong nước lựa chọn nhà đầu tư thực hiện 8 dự án thành phần theo hình thức PPP (đối tác công - tư) thuộc Dự án đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông. Sau khi thay đổi chủ trương, đến nay đã có khoảng 30 nhà đầu tư trong nước mua hồ sơ. Theo kế hoạch, vào đầu năm 2020, Bộ bắt đầu lựa chọn nhà đầu tư.
 |
| Xây dựng cao tốc đòi hỏi nhà đầu tư có năng lực, kinh nghiệm, công nghệ hiện đại. Ảnh: Thái Hiền |
Theo quy định, để tham gia đấu thầu, nhà đầu tư phải bảo đảm yêu cầu vốn chủ sở hữu đáp ứng tối thiểu 20% tổng mức đầu tư dự án và phải có cam kết cho vay của ngân hàng tài trợ vốn tín dụng; từng tham gia dự án có tổng mức đầu tư bằng 50% tổng mức dự án đang xét; đã thi công dự án hoặc gói thầu có giá trị bằng 30% giá trị xây lắp của dự án đang xét...
Khẳng định việc hủy đấu thầu quốc tế sẽ là cơ hội để các doanh nghiệp trong nước tham gia đầu tư, song ông Vũ Đức Nhận, Phó Tổng Giám đốc Công ty cổ phần BOT Pháp Vân - Cầu Giẽ cho rằng, để tham gia làm nhà đầu tư cao tốc Bắc - Nam, một doanh nghiệp trong nước phải có ít nhất 1.000 tỷ đồng mới đáp ứng yêu cầu về vốn chủ sở hữu. Hơn nữa, các tổ chức tín dụng trong nước hiện nay còn yêu cầu các nhà đầu tư phải đóng thêm 10% thuế giá trị gia tăng mới giải ngân. Nghĩa là nhà đầu tư phải góp vốn đến 30% tổng mức đầu tư ngay từ đầu. Trong bối cảnh hiện nay, gần như không có doanh nghiệp giao thông nào đáp ứng được. Nhà đầu tư trong nước chỉ có thể tham gia dự án khi liên danh, liên kết với nhau.
Đồng quan điểm, ông Trần Văn Thế, Phó Chủ tịch Hội đồng quản trị Tập đoàn Đèo Cả khẳng định, nếu liên danh, liên kết các nhà đầu tư trong nước hoàn toàn đủ năng lực, kinh nghiệm thực hiện các dự án cao tốc bảo đảm chất lượng, đúng tiến độ. Các doanh nghiệp có vốn kết hợp với doanh nghiệp có năng lực thi công, tổ chức dự án có thể hợp tác với nhau để đấu thầu...
Đề cập tới vấn đề này, PGS.TS Trần Chủng, Chủ tịch Hiệp hội Các nhà đầu tư công trình giao thông đường bộ Việt Nam nhận định: "Với phương thức đầu tư PPP thì bao giờ cũng phải xem xét hết các yếu tố rủi ro. PPP là chia sẻ lợi ích, chia sẻ rủi ro giữa cơ quan nhà nước có thẩm quyền và nhà đầu tư. Để giải quyết bài toán tín dụng, cần thiết phải có sự can thiệp của Chính phủ, của Ngân hàng Nhà nước. Tôi cho rằng các tổ chức tín dụng cũng đã nhìn ra “bạn hàng” nào có đủ uy tín để cho vay, giúp giải quyết khó khăn về tín dụng...".
Bên cạnh việc cần có cơ chế nới lỏng tín dụng, một số ý kiến nhấn mạnh, các cơ quan chức năng cần kiểm soát chặt việc đầu tư thi công cao tốc Bắc - Nam. Bất kể nhà đầu tư nào trúng thầu vẫn phải giám sát chặt việc tuân thủ quy định, bảo đảm chất lượng công trình. Bộ Giao thông - Vận tải cần thuê riêng tư vấn giám sát là đơn vị chuyên nghiệp có uy tín, có kinh nghiệm làm cao tốc. Nhà đầu tư trúng thầu phải có văn bản phân công nhiệm vụ rõ ràng từng khâu, người chịu trách nhiệm từng hạng mục công việc liên quan đến thiết kế, giám sát, thi công. Khâu bảo hành công trình không chỉ 1-2 năm, mà phải tương ứng từng dự án và kéo dài thời gian trách nhiệm của nhà thầu, bởi đường cao tốc đòi hỏi khá cao về tiêu chuẩn kỹ thuật và thi công. Phải có cơ chế kiểm soát chặt chẽ ngay từ khâu đấu thầu cho đến thiết kế, thi công; không để lọt các nhà đầu tư yếu kém tham gia dự án để “chia phần”.
Tiến sĩ Ngô Trí Long, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu giá cả (Bộ Tài chính) cho rằng, cao tốc Bắc - Nam là dự án trọng điểm, có ý nghĩa và vai trò đặc biệt của quốc gia, nên việc đưa ra những tiêu chuẩn cao, chặt chẽ đối với nhà đầu tư là cần thiết để bảo đảm cho dự án thành công, tránh được rủi ro mà không ít dự án giao thông trước đó đã mắc phải. Yếu tố quan trọng nhất là sự minh bạch, công khai đầy đủ thông tin khi đấu thầu dự án.