3 kịch bản chuyển đổi
Theo Quyết định số 876/QĐ-TTg ngày 22/7/2022 của Thủ tướng Chính phủ "từ năm 2025 100% xe buýt thay thế, đầu tư mới sử dụng điện, năng lượng xanh”. Do đó các phương tiện buýt đầu tư mới hoặc thay thế của Hà Nội từ năm 2025 sẽ sử dụng điện, năng lượng xanh và theo kế hoạch phát triển mạng lưới tuyến xe buýt.
Mới đây, UBND TP Hà Nội trình HĐND TP xem xét Đề án phát triển hệ thống giao thông vận tải công cộng bằng xe buýt sử dụng điện, năng lượng xanh.
Hà Nội đặt mục tiêu có 100% xe buýt xanh vào năm 2035.
Đề án đặt mục tiêu tỷ lệ phương tiện xe buýt sử dụng điện, năng lượng xanh đến năm 2030 đạt khoảng 70 - 90% và đến năm 2035 đạt 100%
Căn cứ từ thực tế, Sở GTVT Hà Nội - cơ quan được giao xây dựng đề án đã đưa ra 3 kịch bản chuyển đổi xe buýt sử dụng năng lượng điện, năng lượng xanh giai đoạn 2026 - 2030.
Kịch bản thứ nhất được Sở GTVT đưa ra là chuyển đổi 100% xe buýt điện. Mức chi phí thực hiện kịch bản thứ nhất theo mức thấp khoảng 45.142 tỷ đồng. Với kịch bản mức cao, nguồn lực tài chính dự kiến cần 91.981 tỷ đồng.
Kịch bản thứ hai là 70% xe buýt điện, 30% xe buýt khí thiên nhiên hóa lỏng LNG/CNG. Mức chi phí thực hiện kịch bản thứ nhất theo mức thấp khoảng 40.986 tỷ đồng. Với kịch bản mức cao, nguồn lực tài chính dự kiến cần 83.803 tỷ đồng.
Kịch bản thứ ba là 50% xe buýt điện, 50% xe buýt LNG/CNG. Mức chi phí thực hiện kịch bản thứ nhất theo mức thấp khoảng 38.216 tỷ đồng. Với kịch bản mức cao, nguồn lực tài chính dự kiến cần 74.532 tỷ đồng.
TS Hà Thanh Tùng (Trường Đại học GTVT) cho biết: “Để chuyển đổi sang xe buýt sử dụng năng lượng xanh, hạ tầng cung ứng nhiên liệu khí CNG/LNG cần bến bãi rộng, xa khu dân cư, có hành lang an toàn, có quy hoạch cụ thể về vị trí, đảm bảo khoảng cách giữa các trạm, đường vào rộng phục vụ xe bồn, có phương án phòng, chống cháy nổ. Đồng thời, hệ thống trạm giảm áp chứa nhiên liệu rất phức tạp, gồm bồn chứa khí, hệ thống các trụ xả áp, … Giá trị đầu tư các trạm nạp rất tốn kém”.
Đối với xe buýt điện, hạ tầng trạm sạc cũng cần bến bãi rộng, đảm bảo khoảng cách giữa các trạm, có phương án phòng, chống cháy nổ kèm theo. Hạ tầng điện phải đảm bảo ổn định, không gián đoạn điện 3 pha và có hệ thống trạm biến áp công suất lớn, đủ cho đoàn xe hoạt động 2 ca/ngày.
Còn nhiều thách thức
Khi sử dụng xe buýt điện, năng lượng xanh, người dân sẽ được cung cấp dịch vụ vận tải hành khách công cộng hiện đại, dễ tiếp cận, giảm ùn tắc giao thông. Đồng thời cải thiện môi trường sống, môi trường sinh hoạt.
Việc phát triển xe buýt sử dụng điện, năng lượng xanh sẽ góp phần giảm phát thải khí CO2 ra ngoài môi trường. Cụ thể, số CO2 phát thải giảm được khoảng 170.480 tấn CO2/năm.
Tuy nhiên, cần nghiên cứu, giải quyết vấn đề xử lý hệ thống pin thay ra sau khi hết thời gian sử dụng để bảo vệ môi trường.
TS Hà Thanh Tùng cho hay: “Các DN cung cấp dịch vụ vận tải hành khách công cộng bằng xe buýt, phát triển xe buýt sử dụng điện, năng lượng xanh sẽ được tiếp cận thuận lợi về cơ chế chính sách, hỗ trợ đầu tư. Theo chủ trương của Nhà nước, DN cũng có kế hoạch, lộ trình, thời gian chuyển đổi phương tiện để chủ động trong việc đầu tư. Dù vậy, việc chuyển đổi xe buýt xanh đòi hỏi nguồn kinh phí lớn, là một thách thức”.
Hiện nay, VinBus là đơn vị duy nhất sử dụng xe buýt điện sức chứa lớn do chính công ty sản xuất và lắp đặt, nguồn cung cấp xe buýt điện còn hạn chế.
Để đáp ứng lộ trình được để ra, đối với nguồn điện và trạm sạc, cần từ 3 - 5 năm để nâng cấp hệ thống điện khi số lượng phương tiện sử dụng lên hơn 1.000 xe.
Một khó khăn khác trong chuyển đổi sang xe buýt xanh là đặc điểm kỹ thuật của xe điện còn hạn chế. Xe buýt điện sức chứa nhỏ chạy khoảng 180km sẽ cần sạc 1 lần. Tương tự, xe buýt lớn di chuyển khoảng 250km cần 1 lần sạc.
Mặt khác, cơ sở hạ tầng phục vụ xe buýt điện còn ít và hạn chế. Hiện mới chỉ có hệ thống của VinFast với hơn 1.000 trạm sạc trên cả nước.
TS Hà Thanh Tùng phân tích thêm: “Chi phí đầu tư và vận hành xe buýt xanh cao hơn so với xe buýt chạy bằng diezel. Giá xe buýt điện gấp khoảng 3 - 4 lần so với xe buýt chạy bằng diezel cùng sức chứa. Tương tự, giá xe buýt sử dụng khí thiên nhiên hoá lỏng CNG gấp khoảng 2 lần xe buýt dùng nhiên liệu diesel. Pin xe buýt điện chiếm khoảng 40 - 50% giá trị xe và sẽ suy hao dung lượng sau 4 - 5 năm sử dụng”.
Hiện đã có đơn giá định mức của xe buýt CNG trung bình và nhỏ và xe buýt điện lớn. Cần bổ sung thêm định mức kinh tế kỹ thuật và đơn giá cho xe buýt điện trung bình và nhỏ, xe buýt khí thiên nhiên hóa lỏng cỡ lớn.
Đồng thời, cơ chế chính sách chưa hoàn thiện, chưa có quy chuẩn cho xe buýt điện, chưa có quy hoạch tổng thể phát triển mạng lưới hạ tầng trạm sạc xe điện cùng là những khó khăn trong quá trình chuyển đổi xanh.
Ngọc Trang