Vận tải hành khách công cộng Hà Nội: Tái định nghĩa theo hướng xanh, hiện đại, đa phương thức

Hà Nội phấn đấu đến năm 2030 chuyển đổi hoàn toàn mạng lưới xe buýt sang sử dụng phương tiện xanh

Xanh hóa toàn hệ thống

Hà Nội hiện đã có một mạng lưới xe buýt phủ đều khắp các quận, huyện, xã phường, là phương tiện đi lại được ưu thích của đông đảo người dân. Tuy nhiên trong bối cảnh hiện nay, xe buýt không chỉ có vai trò phục vụ VTHKCC, mà còn phải đi đầu trong trào lưu chuyển mình để kiến tạo tương lai xanh cho Thủ đô.

Giám đốc Trung tâm Quản lý & điều hiều giao thông TP Hà Nội Thái Hồ Phương cho biết, TP hiện đã có 2 tuyến đường sắt đô thị (ĐSĐT) đi vào hoạt động; 153  tuyến buýt và gần 100 điểm cho thuê xe đạp, xe đạp điện công cộng. Trong đó xe buýt vẫn giữ vai trò chủ lực với 128 tuyến buýt trợ giá, 9 tuyến buýt không trợ giá, 13 tuyến  buýt kế cận và 3 tuyến City tour. Đó là kết quả của sự nỗ lực không ngừng nghỉ trong hàng chục năm qua của Hà Nội, đưa xe buýt trở thành một trong những phương tiện chủ đạo của VTHKCC, đáp ứng gần 20% nhu cầu đi lại của Nhân dân. Đến nay khẳng định TP đã đạt mục tiêu xóa “vùng trắng” xe buýt, ưu tiên đảm bảo phục vụ Nhân dân từ thành thị tới nông thôn với hệ thống VTHKCC đa dạng.

Chuyên gia giao thông Nguyễn Mạnh Thắng nhận định, có thể tạm chia xe buýt Hà Nội thành hai nhóm căn cứ trên loại hình nhiên liệu. Xe buýt sử dụng nhiên liệu hóa thạch là nhóm “xám”; xe buýt điện, khí là nhóm “xanh”. “Với tiêu chí này có thể thấy gam màu “xám” vẫn đang giữ vai trò chủ đạo trong hệ thống xe buýt Hà Nội. Bởi đại đa số xe buýt Thủ đô vẫn sử dụng nhiên liệu hóa thạch, gây nên những tác động tiêu cực với môi trường không khí của TP” - ông Nguyễn Mạnh Thắng nói.

Không chỉ gây ô nhiễm môi trường, với việc sử dụng nhiên liệu xăng dầu, chất lượng phương tiện của xe buýt còn ảnh hưởng đến thị hiếu và sự lựa chọn của hành khách. Cùng với thu nhập được nâng cao, đòi hỏi về chất lượng cuộc sống của cư dân đô thị lớn cũng đang ngày càng khắt khe hơn. Xe buýt ngày nay không chỉ là phương tiện đi lại thông dụng mà còn phải đáp ứng tiêu chí xanh, văn minh, hiện đại.

Chính quyền TP Hà Nội cũng đã sớm nhận ra xu thế tất yếu này và đã phê duyệt Đề án phát triển hệ thống giao thông vận tải công cộng bằng xe buýt sử dụng điện, năng lượng xanh của TP. Trong đó đưa ra lộ trình đến năm 2035 sẽ hoàn thành thay thế toàn bộ mạng lưới xe buýt bằng phương tiện xanh. Tuy nhiên, với quyết tâm rất cao, UBND TP Hà Nội đã đặt mục tiêu cho các sở, ngành, đơn vị liên quan, đến năm 2030 phải chuyển đổi hoàn toàn mạng lưới xe buýt sang sử dụng phương tiện xanh.

Phó giám đốc Sở Xây dựng Hà Nội Đào Việt Long cho biết, giai đoạn 2025 - 2026, TP sẽ hoàn thiện cơ chế, chính sách hỗ trợ DN chuyển đổi phương tiện xe buýt điện, năng lượng xanh; mở rộng mạng lưới xe buýt xanh; xây dựng các trạm sạc xe buýt điện, năng lượng xanh (bao gồm cả trạm sạc nhanh). Ứng dụng khoa học công nghệ trong công tác quản lý, điều hành. Tỷ lệ chuyển đổi xe buýt sang phương tiện xanh  trong giai đoạn này, dự kiến đạt 20 - 23%.

Giai đoạn 2027 - 2030 sẽ phấn đấu hoàn thành chuyển đổi 100% xe buýt sang phương tiện sử dụng điện, năng lượng xanh chậm nhất. Mở rộng mạng lưới trạm sạc đảm bảo hoạt động hiệu quả. Mở rộng mạng lưới xe buýt điện để tăng tính kết nối, tăng năng lực cung ứng. “Sở Xây dựng Hà Nội cũng đang triển khai xây dựng Nghị quyết về cơ chế, chính sách đầu tư hạ tầng và phương tiện VTHKCC bằng xe buýt điện, năng lượng sạch; Nghị quyết về chính sách chuyển đổi sử dụng năng lượng sạch; và xây dựng định mức kinh tế kỹ thuật, đơn giá cho xe buýt điện nhỏ, trung bình” - ông Đào Việt Long thông tin.

Chỉn chu và chắc chắn

Các chuyên gia cho rằng, việc tái định nghĩa hệ thống VTHKCC theo hướng xanh, hiện đại còn là một cơ hội lớn để Hà Nội tái cấu trúc lại toàn bộ lĩnh vực dịch vụ công ích gữi vai trò vô cùng quan trọng này. Chuyên gia giao thông, thạc sĩ Lê Trung Hiếu chỉ ra rằng: “Phát triển VTHKCC xanh, thông minh, đa phương thức không chỉ tăng cường khả năng đáp ứng nhu cầu đi lại của người dân, giảm thiểu ùn tắc giao thông và ô nhiễm môi trường; mà còn tác động đến mọi lĩnh vực trong sự phát triển chung của TP”.

Ông Lê Trung Hiếu cho rằng, với hệ thống VTHKCC năng lực, chất lượng cao, TP sẽ có điều kiện để tái cấu trúc không gian đô thị, đặc biệt là việc xây dựng các khu vực đô thị theo mô hình TOD. Bên cạnh đó, việc làm quen với phương tiện VTHKCC xanh, sạch cũng sẽ khiến người dân dần thay đổi thói quen, từ bỏ xe cá nhân, hoặc lựa chọn xe sử dụng nhiên liệu sạch, góp phần vào sự phát triển bền vững của đô thị.

Chính vì vậy nên các chuyên gia cho rằng, quá trình “xanh hóa” hệ thống VTHKCC cần được thực hiện bài bải, chỉn chu và chắc chắn. Thạc sĩ Quản lý kinh tế Hoàng Thị Thu Phương phân tích, Hà Nội đã ban hành nhiều nghị quyết, kế hoạch… tạo điều kiện cho VTHKCC nói chung và xe buýt nói riêng phát triển. Tuy nhiên, trong tình hình mới hiện nay, những nghị quyết, nghị định nêu trên cần được đánh giá và cập nhật, điều chỉnh. Đặc biệt phải ưu tiên xem xét, rà soát lại một số chính sách để khuyến khích đầu tư phương tiện, đầu tư cơ sở hạ tầng xe buýt sử dụng điện, năng lượng xanh.

Bổ sung các cơ chế theo hướng nâng hạn mức hỗ trợ lãi suất vay; kéo dài thời gian hỗ trợ lãi suất vay; cho vay ưu đãi từ Quỹ Đầu tư phát triển TP;  đa dạng hình thức hỗ trợ và đơn giản hóa, giảm thiểu các ràng buộc trong việc tiếp cận hỗ trợ; Việc hỗ trợ đầu tư phương tiện có thể xem xét trên cơ sở hợp đồng mua phương tiện của DN, hợp đồng vay và hợp đồng thầu cung cấp dịch vụ đối với cơ quan Nhà nước...

Theo tính toàn của Sở GTVT Hà Nội, từ nay đến năm 2035, TP sẽ cần khoảng 48.625 tỷ đồng để chuyển đổi mạng lưới xe buýt sang phương tiện xanh; ngoài ra còn cần hàng chục tỷ đô la để kiến thiết mạng lưới ĐSĐT. Đây đồng thời cũng là cơ hội cho các DN cả trong và ngoài nhà nước tham gia vào một thị trường vận tải xanh đầy hứa hẹn. “Vì vậy không chỉ cần các cơ chế khuyến khích mà còn cần có các quy định chặt chẽ để sàng lọc DN trong quá trình mời thầu các dự án VTHKCC, loại trừ những đơn vị yếu kém, đảm bảo mỗi đồng vốn bỏ ra đều mang lại hiệu quả tối đa cho TP và Nhân dân” - thạc sĩ Hoàng Thị Thu Phương nói.

Mặt khác, quá trình tái định hình còn phải điều chỉnh những tồn tại cố hữu của hệ thống VTHKC, đặc biệt là lỗi kết nối giữa các loại hình, tăng cường liên thông, tạo nên một chỉnh thể VTHKCC đa phương thức hiện đại, thuận tiện và hấp dẫn người dân. VTHKCC ngày nay không chỉ cần giá rẻ, phủ đều khắp các khu vực mà còn cần phải thông minh, tiện lợi, chất lượng cao mới đáp ứng được nhu cầu và thị hiếu của người dân.