Thiếu mặt bằng và vật liệu đắp nền
Theo báo cáo của Bộ Xây dựng, Dự án cao tốc Bắc - Nam giai đoạn 2021 - 2025 có chiều dài 721,2km, đi qua địa phận 12 tỉnh, TP được chia thành 12 dự án thành phần vận hành độc lập gồm 25 gói thầu xây lắp.
Ngày 1/1/2023, dự án đã khởi công 14 gói thầu đầu tiên; 11 gói thầu còn lại khởi công từ ngày 15/1 - 19/2/2023. Đến nay, sản lượng thực hiện các dự án khoảng 66.966 tỷ đồng, đạt 70,3% giá trị hợp đồng, cơ bản đáp ứng tiến độ yêu cầu.
Chính phủ đặt mục tiêu đưa vào khai thác 3.000km cao tốc vào cuối năm 2025. Ảnh: VGP
Bên cạnh một số dự án có sản lượng và tiến độ thi công tốt như: Bãi Vọt - Hàm Nghi, Vũng Áng - Bùng, Bùng - Vạn Ninh, Vân Phong - Nha Trang, vẫn còn một số dự án sản lượng thực hiện thấp.
Tại Dự án thành phần đoạn Vạn Ninh - Cam Lộ (thời gian hoàn thành 30/6/2025) mặt bằng sạch đủ điều kiện thi công mới đạt 99,59%. Sản lượng thi công đạt 75,79%, chậm khoảng 15,39% so với tiến độ, trong đó gói XL1 chậm 13,21%, gói XL2 chậm 17,97%.
Dự án thành phần đoạn Quảng Ngãi - Hoài Nhơn (thời gian hoàn thành tháng 9/2025), nhưng đến nay sản lượng mới đạt 55,8% hợp đồng, chậm so với kế hoạch khoảng 10,9% (gói XL1 chậm 24,7%, gói XL2 chậm 14,4%, gói XL3 chậm 2,1%).
Nguyên nhân do 4 tháng vừa qua là mùa mưa nên công tác đắp nền không thi công được. Ngoài ra, vẫn còn một số nhà thầu phụ thi công chậm tiến độ và nhà thầu chính đã phải điều chuyển khối lượng để tự thực hiện.
Với 2 dự án thành phần đoạn từ TP Cần Thơ - Cà Mau gồm Cần Thơ - Hậu Giang và Hậu Giang - Cà Mau (thời gian hoàn thành 31/12/2025), dù đã có nguồn vật liệu nhưng công suất khai thác hạn chế (khoảng 35.000m3/ngày), trong khi nhu cầu khoảng 69.000 m3/ngày cũng có nguy cơ dẫn đến chậm tiến độ xây dựng.
Dự án cao tốc Châu Đốc - Cần Thơ - Sóc Trăng (thời gian hoàn thành 2026) công tác giải phóng mặt bằng, bàn giao đất đạt 99%; sản lượng thi công đạt 31%, chậm khoảng 5% so với kế hoạch. Trong đó, Dự án thành phần 1 vượt khoảng 0,3% so với kế hoạch; các Dự án thành phần 2, 3, 4 chậm từ 1 - 12%.
Lãnh đạo Bộ Xây dựng đánh giá, tiến độ dự án chưa đạt yêu cầu so với kế hoạch nguyên nhân chậm chủ yếu do thiếu hụt nguồn cát giai đoạn đầu (thiếu 22,5 triệu m3 cát đắp nền đường).
Với Dự án đầu tư xây dựng cao tốc Khánh Hòa - Buôn Ma Thuột (hoàn thành một số đoạn năm 2025), hiện Dự án thành phần 1 sản lượng thực hiện đạt 35,3%, chậm 8.3% giá trị hợp đồng; Dự án thành phần 2 đạt 25,9% giá trị hợp đồng, cơ bản đáp ứng yêu cầu; Dự án thành phần 3 đạt 38,5%, chậm khoảng 13,5% hợp đồng.
Nguyên nhân do Dự án thành phần 1 hiện còn khoảng 2,8km đầu tuyến còn vướng nhiều nhà dân chưa giải quyết xong tái định cư; Dự án thành phần 3 còn 21,7ha mặt bằng phát sinh đang làm thủ tục chuyển mục đích sử dụng rừng.
Như vậy, việc chậm bàn giao đủ mặt bằng, thiếu vật liệu đắp nền do công suất khai thác các mỏ vật liệu xây dựng chưa đáp ứng yêu cầu, các yếu tố về thời tiết bất lợi đã và đang gây ảnh hưởng lớn đến sản lượng thi công một số dự án đầu tư xây dựng tuyến cao tốc Bắc - Nam.
Các chuyên gia cho rằng, nếu không được tháo gỡ ngay khó khăn về vật liệu, bổ sung thêm nhân lực, thiết bị thì những dự án này sẽ khó hoàn thành theo tiến độ dự kiến.
Dốc sức gỡ “nút thắt”
Nhằm tháo gỡ khó khăn, ngày 1/3/2025, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã ký quyết định thành lập 7 đoàn kiểm tra tiến độ và xử lý điểm nghẽn các cao tốc toàn quốc.
Mỗi đoàn kiểm tra do một Phó Thủ tướng làm Trưởng đoàn, một Thứ trưởng Bộ Xây dựng làm Phó Trưởng đoàn, cùng đại diện lãnh đạo các bộ, ngành liên quan gồm NN&MT, Tài chính, Công Thương, Văn phòng Chính phủ và lãnh đạo UBND các tỉnh, TP có dự án đi qua.
7 đoàn kiểm tra sẽ tập trung vào 6 nội dung quan trọng gồm: công tác giải phóng mặt bằng và di dời hạ tầng, kỹ thuật; tình hình cung ứng/đáp ứng các loại vật liệu; khả năng hoàn thành theo tiến độ hợp đồng và tiến độ 31/12/2025; công tác bố trí vốn, giải ngân; công tác quản lý chất lượng; công tác phòng chống tham nhũng, tiêu cực, chống lãng phí; công tác lựa chọn nhà thầu, phê duyệt dự toán, nghiệm thu thanh toán.
Từ ngày 6/3, 7 đoàn kiểm tra của Chính phủ đã bắt đầu tổ chức các buổi thực tế hiện trường, đánh giá các khó khăn và đưa ra phương án tháo gỡ.
Với khó khăn về vật liệu, ngày 10/3/2025, Văn phòng Chính phủ ban hành văn bản số 94/TB-VPCP thông báo ý kiến chỉ đạo của Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà, yêu cầu UBND các tỉnh phía Nam có mỏ vật liệu tiếp tục thực hiện nghiêm chỉ đạo của Lãnh đạo Chính phủ.
Trong đó, yêu cầu tỉnh Tiền Giang hoàn thiện thủ tục cấp phép các mỏ cát, trữ lượng 8,3 triệu m3 trước ngày 15/3/2025 để cung ứng cho dự án Cần Thơ - Cà Mau (0,6 triệu m3), dự án thành phần 2 Châu Đốc - Cần Thơ - Sóc Trăng (4,6 triệu m3), dự án đường Vành đai 3 TP Hồ Chí Minh (3,1 triệu m3). Đồng thời, xác định đủ nguồn và hoàn thiện thủ tục khai thác trước ngày 15/3/2025 đối với 2,5 triệu m3 cát để cung ứng cho dự án Cần Thơ - Cà Mau (1,4 triệu m3), dự án đường Vành đai 3 TP Hồ Chí Minh (1,1 triệu m3).
Tỉnh Bến Tre hoàn thiện ngay thủ tục với 2 mỏ cấp cho dự án Cần Thơ - Cà Mau, đồng thời, xác định đủ nguồn đối với 1,8 triệu m3 cát còn thiếu và hoàn thiện thủ tục khai thác trong tháng 3/2025 để cung ứng cho dự án thành phần 3 cao tốc Châu Đốc - Cần Thơ - Sóc Trăng.
Tỉnh An Giang hoàn thiện thủ tục khai thác trong tháng 3/2025 để cung ứng đủ 3 triệu m3 cát theo chỉ tiêu được giao cho dự án thành phần 1 cao tốc Châu Đốc - Cần Thơ - Sóc Trăng và các dự án khác trong khu vực.
Tỉnh Sóc Trăng hoàn thiện thủ tục cấp phép khai thác các mỏ cát sông và cát biển trước ngày 20/3/2025 để cung ứng cho Dự án thành phần 4 Châu Đốc - Cần Thơ - Sóc Trăng; Tỉnh Kiên Giang hoàn thiện thủ tục khai thác mỏ cát biển trước ngày 15/3/2025 để cung ứng cho dự án đường Hồ Chí Minh đoạn Rạch Sỏi - Bến Nhất, Gò Quao - Vĩnh Thuận.
Tỉnh Hậu Giang phối hợp làm việc với tỉnh An Giang, Bến Tre bổ sung nguồn cát còn thiếu, bảo đảm tiến độ thi công dự án thành phần 3 cao tốc Châu Đốc - Cần Thơ - Sóc Trăng.
Chuyên gia giao thông Đỗ Cao Phan cho rằng, Chính phủ đang thực hiện chiến dịch quy mô lớn nhằm rà soát, tháo gỡ “nút thắt” các dự án giao thông. Điều này đã cho thấy quyết tâm và hành động mạnh mẽ với mục tiêu hoàn thành 3.000km đường bộ cao tốc vào cuối năm 2025.
Khi những khó khăn, vướng mắc tại các dự án được phát hiện, xử lý kịp thời sẽ giúp các chủ đầu tư, nhà thầu tăng tốc, tạo nên bước nước rút để hiện thực mục tiêu đưa công trình về đích đúng thời hạn.
Huyền Sâm