Chồng chất khó khăn
Hà Nội hiện vẫn còn tồn tại một số dự án giao thông trọng điểm dang dở nhiều năm qua, gây không ít khó khăn và bức xúc cho người dân. Nổi bật là những dự án: Mở rộng, nâng cấp Quốc lộ (QL) 6, đoạn Ba La - Xuân Mai; Đường nối cao tốc Pháp Vân - Cầu Giẽ đến Vành đai 3; Vành đai 2,5, đoạn Đầm Hồng - QL1A; Đường trục phía Nam tỉnh Hà Tây (cũ); Đường giao thông bao quanh khu tưởng niệm danh nhân Chu Văn An…
UBND TP Hà Nội đã đôn đốc rất quyết liệt, hỗ trợ tháo gỡ khó khăn cho chủ đầu tư và các địa phương, tuy nhiên những dự án nêu trên vẫn đang chồng chất khó khăn. Đặc biệt hầu hết các dự án đều gặp vướng mắc kéo dài nhiều năm trong khâu GPMB dù đã khởi công và thi công từng đoạn.
Một trong những dự án gây bức xúc nhất là đầu tư xây dựng tuyến đường giao thông bao quanh khu tưởng niệm danh nhân Chu Văn An, được thực hiện theo hình thức đối tác công tư, loại hợp đồng BT. Đến nay tuyến đường này đã gần như hoàn thiện, đường đã được đặt tên là Phạm Tu, chỉ còn điểm mấu chốt nhất là nút giao với đường Phan Trọng Tuệ vẫn “bất động” suốt hơn 10 năm qua.
Do chậm bàn giao mặt bằng, nên hiện nay Dự án Cải tạo và mở rộng Quốc lộ 6 đang phải thi công theo dạng ''xôi đỗ''. Ảnh: Ngọc Hải
Đại diện Ban Quản lý dự án (QLDA) đầu tư xây dựng công trình giao thông TP Hà Nội cho biết, nhiều năm qua, do không GPMB được nên dự án không thể hoàn thiện nút giao với cầu vượt trực thông từ đường Phạm Tu sang đường trục phía Nam. Thiếu cầu vượt, nút giao này trở thành một điểm nghẽn trầm trọng, gây rất nhiều khó khăn cho giao thông trong khu vực.
Liên quan đến vấn đề này, Giám đốc Trung tâm phát triển quỹ đất huyện Thanh Trì Vũ Hoài Sơn cho hay, dự án còn hơn 23.700m2 chưa được GPMB, là đất được giao cho 114 hộ và 5 tổ chức. Từ năm 2017, huyện Thanh Trì đã chuẩn bị GPMB nhưng chưa có khu tái định cư nên người dân không phối hợp kiểm đếm, đo đạc.
Tháng 12/2024, UBND TP Hà Nội đã chấp thuận cho huyện Thanh Trì bố trí tái định cư các hộ dân này tại xã Thanh Liệt. Tuy nhiên ngay cả khu tái định cư cũng chưa GPMB xong. “Đến nay đã có 100 hộ ký xác nhận số liệu về đất thu hồi, còn 14 hộ chưa phối hợp. Dự kiến trong quý II năm nay sẽ cơ bản hoàn thành xong công tác GPMB cho dự án” - ông Vũ Hoài Sơn nói. Điều đáng nói, nút giao Phạm Tu - Phan Trọng Tuệ là điểm mấu chốt của dự án, không xây dựng được khiến dự án hầu như mất đi hiệu quả giao thông.
Tương tự, Dự án đường trục phía Nam cũng chỉ vướng mắc GPMB một phần rất nhỏ nhưng dẫn đến nguy cơ tiếp tục chậm trễ và làm giảm rõ rệt hiệu quả công trình. Đại diện Ban QLDA đầu tư xây dựng công trình giao thông TP Hà Nội cho hay, dự án được khởi công năm 2008; đến nay đã hoàn thành và đưa vào khai thác khoảng 19km, nhưng hiện vẫn còn khoảng 2,7km (khoảng 6% khối lượng dự án) chưa được các huyện GPMB, bàn giao để triển khai thi công tiếp. Dự kiến sẽ rất khó khăn và không thể hoàn thành toàn bộ dự án trong năm 2025.
Các chuyên gia cho rằng, vướng mắc GPMB là hệ lụy của công tác chuẩn bị đầu tư từ nhiều năm trước. Phía chính quyền địa phương thì cho rằng vướng mắc do cơ chế chính sách, chủ đầu tư thì cho rằng vướng mắc do địa phương, nhưng đó là những cách lý giải khiến dư luận thêm mơ hồ và ngao ngán.
Liệu có tiếp tục dây dưa?
Để GPMB phục vụ thi công đã khó, hiện có dự án còn gặp khó hơn nữa khi xuất hiện tình trạng tái lấn chiếm mặt bằng, ví dụ như Dự án đường Vành đai 2,5 đoạn Đầm Hồng - QL1A. Phía Ban QLDA đầu tư xây dựng công trình giao thông TP Hà Nội cho biết, dự án khởi công từ năm 2014 nhưng phải dừng do vướng mắc về GPMB. Tiếp đó tháng 10/2022, Dự án dựng hầm chui Kim Đồng được khởi công để đồng bộ năng lực lưu thông cho đường Vành đai 2,5.
Tuy nhiên, tại Dự án hầm chui, phía Đầm Hồng đang còn tồn tại 2 vị trí tái lấn chiếm mặt bằng, một số vị trí phải cắt xén một phần thuộc địa bàn phường Định Công. Còn đoạn đường từ Đầm Hồng - QL1A thì có 14 hộ dân có đất bị chồng lấn với dự án khác, đã hoàn thành GPMB từ tháng 2/2024 nhưng đến này vẫn chưa tiến hành bàn giao lại cho chủ đầu tư, chưa thể thi công được. Như vậy, nguy cơ hầm chui Kim Đồng sau khi hoàn thành sẽ phải nằm im, không thể sử dụng được vì không có đường nối.
Chuyên gia giao thông Nguyễn Mạnh Thắng nhận định: “Khi nghiên cứu lập dự án, các đơn vị tư vấn, chủ đầu tư và cả địa phương đã không rà soát đầy đủ chi tiết về mặt bằng mới dẫn đến việc chồng lấn, khó quy chủ, không GPMB được. Để tái lấn chiếm mặt bằng còn cho thấy việc buông lỏng quản lý của địa phương, làm phát sinh thêm khó khăn cho dự án”. Nhiều ý kiến lo ngại, việc chậm trễ GPMB, thi công “xôi đỗ” còn dẫn đến hiện tượng tái lấn chiếm, làm tốn kém thêm chi phí và gây ách tắc nhiều lần cho các dự án giao thông.
Vấn đề đặt ra ở đây là địa phương đã làm hết, làm tốt trách nhiệm của mình hay chưa? Ví dụ như tại Dự án mở rộng nâng cấp QL6, đoạn Ba La - Xuân Mai, phía chủ đầu tư cho biết, huyện Chương Mỹ bàn giao mặt bằng còn rất chậm, “xôi đỗ”, vướng công trình hạ tầng kỹ thuật và kiến trúc không triển khai tổ chức thi công được. Còn quận Hà Đông thì chưa bàn giao, chủ đầu tư chưa tiếp nhận được phần diện tích mặt bằng nào để thi công.
Dự án xây dựng đường kết nối cao tốc Pháp Vân - Cầu Giẽ với Vành đai 3 còn mông lung hơn dù đã khởi công từ tháng 5/2022 và thi công được một số hạng mục. Toàn bộ dự án có diện tích đất thu hồi đất là 316.224m2, tương ứng 2.033 phương án. Trong đó, đất ở là 8.709,2m2; đất nông nghiệp là 212.613,9m2; đất công là 94.901m2. Đến nay, chủ đầu tư mới chỉ phối hợp với quận Hoàng Mai và huyện Thanh Trì tập trung vào GPMB đối với các diện tích đất nông nghiệp, đất cơ quan tổ chức. Còn đất ở chưa triển khai mà đây mới là hạng mục phức tạp nhất trong khâu GPMB.
Đại diện Ban QLDA đầu tư xây dựng công trình giao thông TP Hà Nội cho biết, gói thầu 02 - XL đã được Sở Xây dựng bàn giao kênh Yên Sở nhưng không có đường vào tiếp cận thi công do vướng mặt bằng các hộ dân. Gói thầu 03 - XL đã thi công xong 5 bệ thân trụ, đang xử lý nền đất yếu đầu cầu sau mố, đang sản xuất kết cấu dầm thép trong xưởng, nhưng dự kiến hết quý I này sẽ không còn mặt bằng để thi công.
Sở Xây dựng chưa có hướng dẫn rõ cách tính bồi thường phần còn lại của công trình bị ảnh hưởng trong trường hợp cắt xén nên UBND các quận, huyện vẫn chờ hướng dẫn.
Có thể thấy công tác GPMB ở nhiều dự án vẫn còn đang rất khó khăn và chưa biết liệu có tiếp tục vướng mắc, dây dưa nữa hay không. Thực tế này đòi hỏi chủ đầu tư cũng như các sở, ngành, địa phương của Hà Nội phải vào cuộc quyết liệt, rốt ráo với tinh thần trách nhiệm cao nhất để thực hiện đúng chỉ đạo của TP, đẩy nhanh hơn nữa tiến độ các dự án vốn đã chậm trễ nhiều năm này.
Ngọc Hải