Với đặc thù của ITS có thể áp dụng hình thức thuê hạ tầng, công nghệ sẽ phù hợp hơn với điều kiện của TP, đồng thời giảm thiểu những rủi ro trong tương lai.
Một trong những điều kiện rất quan trọng để phát triển ITS đó là phải tìm những nhà đầu tư chiến lược để làm một cách tổng thể. Bởi vì công nghệ thay đổi hàng ngày, hàng giờ, nên Hà Nội phải chọn được những nhà đầu tư chiến lược tầm cỡ lớn khu vực và thế giới. Họ sẽ mang cho TP công nghệ mới nhất, hơn nữa còn chuyển giao công nghệ.
Giám sát hoạt động xe buýt thông qua hệ thống định vị tại Tổng Công ty Vận tải Hà Nội.Ảnh: Công Hùng
Hiện Sở GTVT Hà Nội nghiên cứu tổng thể, đưa ra những dự án cụ thể để triển khai, cố gắng phấn đấu từ đây đến 2030 xây dựng được kịch bản cơ sở cho việc xây dựng Thành phố thông minh và ITS. Đây cũng là mong muốn của lãnh đạo TP cũng như Nhân dân Thủ đô nhưng vốn đầu tư là một trong những khó khăn cần được giải quyết trước nhất.
Nếu thuần túy ngân sách Nhà nước là chưa đủ và cũng không thể đáp ứng được về lâu dài. Chính vì vậy, Hà Nội cũng đã tính đến việc huy động nguồn lực quan trọng nhất, dồi dào nhất là nguồn lực xã hội. Với Luật Thủ đô (sửa đổi), một loạt các loại hình, phương thức đầu tư mới, mở rộng hành lang để thu hút nguồn lực xã hội cho TP sắp có thể áp dụng.
Nhưng không chỉ đơn giản như vậy, muốn thu hút nguồn lực xã hội phải có cơ chế đặc thù riêng cho những nhà đầu tư chiến lược, thể hiện rõ khả năng thu hồi vốn thì mới hấp dẫn. Hà Nội nên linh hoạt các phương thức huy động nguồn lực xã hội hơn nữa.
Ví dụ như với ITS, có thể chỉ cần áp dụng hình thức “thuê” hạ tầng, công nghệ của các nhà đầu tư cũng sử dụng được và cho hiệu quả khả quan. Đây là kinh nghiệm từ thực tế triển khai ITS tại TP Hồ Chí Minh cũng như nhiều đô thị phát triển trên thế giới.
HĐND, UBND TP Hà Nội cũng đã thống nhất chủ trương đầu tư bằng ngân sách Nhà nước và xã hội hóa, kết hợp thuê dịch vụ công nghệ thông tin cho hệ thống ITS trong giai đoạn 1 của Đề án “Giao thông thông minh trên địa bàn TP Hà Nội” với tổng mức đầu tư hơn 380 tỷ đồng. Đơn vị cho thuê dịch vụ sẽ được trả phí hằng năm để chịu trách nhiệm quản lý, khai thác, vận hành toàn bộ hệ thống sau đó chuyển giao lại công nghệ cho TP.
Trong bối cảnh công nghệ thay đổi liên tục, thuê dịch vụ sẽ giảm bớt gánh nặng cho TP, tất cả mọi vấn đề liên quan đến duy tu, bảo dưỡng, khai thác, vận hành hệ thống đều sẽ được đơn vị lựa chọn cung cấp dịch vụ chịu trách nhiệm toàn bộ.
Căn cứ trên khái toán thôi thì kinh phí đầu tư cho hạ tầng ITS ban đầu đã rất lớn; lại có rủi ro do công nghệ thay đổi liên tục, hệ thống nhanh chóng lỗi thời. Cách làm thông minh và hợp lý nhất là TP lựa chọn được một đơn vị cung cấp để thuê, vừa giúp triển khai nhanh, vừa không phải chịu rủi ro công nghệ.
Có thể nói, thuê dịch vụ trọn gói là một trong những lời giải tốt nhất cho ITS và rộng hơn nữa là cả TP thông minh, như vậy TP sẽ tiết kiệm kinh phí hơn, và thuận lợi hơn trong quá trình triển khai thực hiện khi tiếp thu công nghệ hiện đại cũng như thừa hưởng hạ tầng từ các nhà đầu tư.
Đặc biệt trong lúc này, khi Hà Nội đang cùng lúc triển khai cấp tập nhiều nhóm giải pháp lớn nhằm giảm thiểu ùn tắc giao thông và ô nhiễm môi trường như: đầu tư mạng lưới đường sắt đô thị, mở rộng hạ tầng, “xanh” hóa xe buýt…
Tuy nhiên, một vấn đề cần quan tâm sát sao ngay từ đầu là công tác chuyển giao và tiếp thu công nghệ ITS. Với các nhà đầu tư cần ràng buộc trách nhiệm chặt chẽ, việc chuyển giao công nghệ phải có hiệu quả; lựa chọn, đào tạo nhân lực trong lĩnh vực ITS phải tiếp thu và quản lý, vận hành được về sau. Không thể tiếp nhận chuyển giao kiểu “dạy hết bài là xong”, bất chấp nhân sự có tiếp thu được công nghệ hay không.
Thạc sĩ Quản lý đô thị Phan Trường Thành