Kiểm tra định kỳ, kiểm soát khí thải xe máy: Cần rõ lộ trình, khả thi

Việt Nam hiện nay có hơn 50 triệu xe mô tô

Siết chặt kiểm soát khí thải
Mới đây, Bộ Công an vừa có văn bản đề nghị Bộ TN&MT cùng phối hợp với các bộ, ngành tham mưu cho Chính phủ một số giải pháp để triển khai thực hiện lộ trình áp dụng tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về khí thải của phương tiện giao thông cơ giới đường bộ lưu hành ở Việt Nam.
Đáng chú ý, Bộ Công an đề xuất các quy định siết chặt đối với mô tô, xe gắn máy hơn so với hiện nay như bắt buộc phải kiểm tra khí thải định kỳ nhằm kiểm soát chất lượng, giảm thiểu ô nhiễm không khí từ các loại phương tiện này.
Bộ Công an đề nghị, cần có lộ trình rõ ràng, khả thi hơn về hạn chế phương tiện giao thông cá nhân, xe gắn máy và tiến tới cấm xe máy quá niên hạn sử dụng hoặc không đảm bảo an toàn kỹ thuật tham gia giao thông để bảo vệ môi trường,... Đồng thời, có chế định liên quan đến bảo hành, bảo dưỡng thường xuyên phương tiện, kèm theo đó là chế tài đủ mạnh nếu cá nhân, tổ chức không chấp hành.

Kiến nghị trên được Bộ Công an đưa ra trong bối cảnh Việt Nam có hơn 50 triệu xe mô tô, xe gắn máy. Có 5 nguyên nhân làm gia tăng khí thải từ các phương tiện giao thông làm ô nhiễm không khí, nhất là tại các đô thị.
Đầu tiên là số lượng phương tiện cá nhân, nhất là mô tô (chạy động cơ xăng tăng nhanh) và không kiểm soát về khí khải khi hoạt động. Hai là, các ô tô, nhất là ô tô cá nhân tăng, nhưng phần lớn tiêu chuẩn về khí thải chỉ đạt mức tối thiểu để giảm giá bán.
Ba là, công cụ kiểm soát khí thải từ giá xăng, dầu chưa hiệu quả, kiểm soát khí thải từ đăng kiểm chỉ có chỉ số đạt hay không đạt dẫn đến thiếu kích thích chủ xe nâng cao chất lượng phương tiện của mình.
Bốn là, hiện nay vẫn áp chung chính sách thuế, phí liên quan đến phương tiện, không có chính sách ưu tiên phương tiện giảm ô nhiễm không khí, phương tiện thân thiện với môi trường (xe điện, tiết kiệm nhiên liệu) để kích thích sản xuất, nhập khẩu, tiêu thụ xe.
Năm là, việc hạn chế phương tiện cá nhân một số địa phương đã đưa ra phương án, nhưng tính thực thi rất khó, phụ thuộc nhiều vào sự phát triển phương tiện công cộng, việc quy hoạch và phát triển đô thị.

Cần có một chính sách "hợp tình, hợp lý"

Theo đại diện Cục CSGT (Bộ Công an) đánh giá, với tốc độ phát triển kinh tế được đề ra trong giai đoạn 2021 - 2025, việc thu nhập đầu người tại nước ta trên 3.000 USD đã và đang dần đạt được. Tuy nhiên, theo kinh nghiệm quốc tế, việc này sẽ gây bùng nổ phương tiện ô tô cá nhân và xu hướng chuyển từ mô tô sang ô tô sẽ nhanh chóng, gây áp lực lớn đến hệ thống hạ tầng và ảnh hưởng đến môi trường không khí.
"Vì thế, kiểm soát khí thải phương tiện trong thời gian tới là cần thiết. Trong đó, việc kiểm tra, kiểm soát đối với mô tô, xe gắn máy sẽ được nghiên cứu theo hướng đơn giản hóa và không thể đưa vào trạm kiểm định như ô tô" - đại diện Cục CSGT thông tin.
Trên thực tế hiện nay, Luật Giao thông Đường bộ 2008 chỉ quy định việc kiểm soát khí thải đối với ô tô, chưa quy định đối với xe máy. Các chuyên gia cho rằng, với số lượng trên 40 triệu phương tiện, xe máy đang là một trong những tác nhân chính gây nên ô nhiễm không khí, nhất là ở khu vực đô thị, nơi có mật độ phương tiện cao.
Tại Hà Nội, theo thống kê của Sở Tài nguyên & Môi trường (TNMT), toàn TP hiện có xấp xỉ 6 triệu xe máy (trong đó có trên 2,5 triệu xe máy cũ đăng ký trước năm 2000), chưa tính nhiều phương tiện từ ngoại tỉnh thường xuyên tham gia giao thông trên địa bàn.
Theo thống kê của cơ quan này, khí thải từ các phương tiện đặc biệt là phương tiện cũ nát bao gồm các dạng hạt bụi lơ lửng, khí ô xít các bon (CO), hiđrô các bon (HC), các dạng ô-xít nitơ (NOx) và các chất khác gia tăng theo thời gian và ngày càng vượt quá giới hạn cho phép. Các chất ô nhiễm này trong nhiều năm qua đã ảnh hưởng tới chất lượng môi trường không khí đô thị, đồng thời là nguyên nhân gây ảnh hưởng trực tiếp tới sức khoẻ của cộng đồng dân cư trên địa bàn TP Hà Nội.

Nhiều chuyên gia đánh giá, hiện tại, một bộ phận người dân sử dụng xe máy chưa nhận thức rõ hiệu quả của việc bảo trì, bảo dưỡng phương tiện cũng như thay thế xe cũ nát khiến không khí ngày càng bị ô nhiễm nặng nề.

Việc kiểm soát khí thải phương tiện trong thời gian tới là cần thiết.

Trong khi ô tô phải đạt tiêu chuẩn về kỹ thuật và bảo vệ môi trường khi đăng kiểm định kỳ mới được lưu thông thì với mô tô, xe gắn máy lại gần như không có công cụ nào để kiểm soát chất lượng. Do đó, cần có hành lang pháp lý phù hợp cho loại phương tiện này.

TS Nguyễn Xuân Thủy, chuyên gia giao thông cho rằng, một bộ phận người dân nghèo ở Hà Nội đang phụ thuộc vào chiếc xe máy cũ nát. Nên việc chính quyền thu hồi các xe này cần có chính sách “hợp tình, hợp lý”. “Theo kế hoạch, người dân sẽ được hỗ trợ từ 2 – 4 triệu đồng, tuy nhiên để mua được một chiếc xe mới loại rẻ nhất, người dân phải tự bỏ thêm ít nhất là 16 triệu đồng, đây cũng là một khoản không hề nhỏ đối với những người thu nhập thấp, không phải ai cũng có đủ tiền để đổi xe. Tôi cho rằng, việc thu hồi xe máy cũ không được làm dồn dập mà phải có lộ trình cụ thể. Mỗi năm chỉ nên thu hồi vài ngàn xe để vừa giảm bớt ô nhiễm môi trường nhưng đảm bảo an sinh cho người dân”. TS Nguyễn Xuân Thủy chia sẻ.
Cùng quan điểm, theo ông Lương Minh Chí - chủ một trung tâm sửa chữa, chăm sóc xe ô tô tại khu vực phủ Tây Hồ (quận Tây Hồ) nhìn nhận, đề xuất trên nếu được thực hiện sẽ góp phần tích cực bảo vệ môi trường không khí, tạo thói quen chăm sóc, bảo trì, bảo dưỡng phương tiện thường xuyên của người dân. "Tôi cho rằng, việc kiểm định khí thải, thu hồi xe máy cũ tuy nhiều nước trên thế giới đã thực hiện từ lâu. Nhưng cần phải có lộ trình cụ thể tại nước ta, vừa đạt mục tiêu giảm bớt ô nhiễm môi trường, sức khoẻ của chính những người tham gia giao thông nhưng vẫn đảm bảo an sinh cho người dân. Theo tôi, những xe máy đã sử dụng có "tuổi đời" trên 10 năm phải bắt buộc kiểm định; nên phân biệt rõ ràng giữa những xe đã kiểm định với những chiếc quá niên hạn để có thể thuận tiện tiến hành thu hồi, tránh cho người dân mua phải xe đã cũ nát, cấm sử dụng” - ông Chí nếu giải pháp.