Phát triển xe điện vẫn còn nhiều vướng mắc

Thời cơ "vàng" của xe điện

Tại Hội thảo “Phát triển phương tiện giao thông đường bộ sử dụng điện hướng tới chuyển đổi năng lượng xanh” được tổ chức mới đây, Phó Viện trưởng Viện Chiến lược và Phát triển GTVT (Bộ GTVT) Nguyễn Thị Phương Hiền cho rằng, Việt Nam có những thuận lợi nhất định khi chuyển đổi sang xe điện. Về công nghệ về chế tạo xe điện, chúng ta đã khá sẵn sàng. Do đó, việc chuyển đổi sang sản xuất xe điện có thể đáp ứng được, nhất là các dòng xe con, xe buýt và xe tải nhỏ.

“Với sự tiến bộ của KHCN, giá xe điện sẽ ngày càng rẻ. Theo chúng tôi thì vào giai đoạn khoảng 2026 - 2030, giá ô tô điện sẽ ngang bằng với xe sử dụng nhiên liệu hoá thạch. Ngoài ra, Việt Nam là một trong số ít quốc gia đang có doanh nghiệp (DN) sản xuất xe điện, đó chính là thuận lợi lớn để chúng ta thực hiện được đúng theo đúng lộ trình đặt ra”, bà Hiền nhận định.

Trạm sạc với 10 cột cho ô tô điện được lắp đặt tại Vinhomes Long Biên.

Theo số liệu của Cục Đăng kiểm Việt Nam, đến tháng 8/2022, cả nước có khoảng 3.000 ô tô điện được sản xuất lắp ráp, nhập khẩu, tăng gấp hơn 20 lần so với lượng ô tô điện của năm 2019. Hiện nay, Việt Nam cũng đã có gần 1,8 triệu mô tô - xe máy điện đang hoạt động.

Ông Đào Công Quyết - Đại diện Hiệp hội Các nhà sản xuất Ô tô Việt Nam (VAMA) dự báo đến năm 2030, các xe điện hoá (bao gồm xe thuần điện, xe hybrid, xe chạy pin nhiên liệu) sẽ chiếm tới khoảng 59% lượng xe bán ra trên toàn thế giới, xe sử dụng năng lượng hoá thạch chỉ còn 41%. Trong đó, xe thuần điện (BEV) và xe hybrid sạc ngoài (PHEV) sẽ chiếm tới 30,4%.

Trưởng phòng Chính sách thuế xuất nhập khẩu (Vụ Chính sách thuế, Bộ Tài chính) Trần Thị Bích Ngọc cho biết, ô tô "xanh" có rất nhiều loại và mỗi loại sẽ có những chính sách ưu đãi riêng. Gần đây, Nghị định 57/2020/NĐ-CP được ban hành để hỗ trợ phát triển ngành ô tô, bao gồm cả xe điện.

Trong đó quy định, các doanh nghiệp đăng ký tham gia chương trình ưu đãi thuế đáp ứng điều kiện có dây chuyền sản xuất lắp ráp xe điện và đáp ứng một sản lượng nhất định (thấp hơn so với xe xăng) sẽ được nhập khẩu linh kiện với mức thuế 0% (áp dụng với linh kiện trong nước chưa sản xuất được).

"Cơ bản trong bộ linh kiện của xe điện nhập khẩu về đều được áp mức thuế 0%, trong khi, nếu ô tô xăng nhập khẩu nguyên chiếc, mức thuế áp dụng thông thường là 70%. Như vậy, sản xuất, lắp ráp xe điện trong nước đang được khuyến khích rất nhiều", bà Ngọc phân tích.

Còn đối với xe xăng kết hợp năng lượng điện hoặc năng lượng sinh học và trong đó tỷ trọng xăng sử dụng trong tổng năng lượng tiêu thụ chiếm không quá 70% sẽ được áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) bằng 70% mức thuế áp dụng cho xe chạy xăng, dầu.

"Với những chính sách trên, tôi tin rằng sẽ góp phần lớn khuyến khích người dân chuyển đổi từ xe xăng sang xe điện vì người tiêu dùng sẽ được hưởng lợi nhiều về chính sách thuế, phí", bà Trần Thị Bích Ngọc đưa ra nhận định.

Còn nhiều vướng mắc

Một trong những vấn đề được quan tâm nhất là các giải pháp liên quan đến chính sách, hạ tầng, thị trường,… của xe điện. Trong đó, nổi cộm là vấn đề phát triển hạ tầng trạm sạc cho ô tô điện

Ngoài việc phải đầu tư "tiền tấn" để xây dựng cơ sở hạ tầng như bãi đỗ, hệ thống trụ sạc, kết nối nguồn điện đến quản lý, duy trì, bão dưỡng,... các DN cũng đang khá loay hoay về các vấn đề liên quan đến chính sách và quy chuẩn, tiêu chuẩn cho trạm sạc tại Việt Nam.

Giám đốc Trung tâm phát triển trạm sạc VinFast Vũ Thắng cho biết: “Bộ Khoa học và công nghệ có quy chuẩn, tiêu chuẩn về trụ sạc nhưng chưa có quy chuẩn, tiêu chuẩn về việc xây dựng trạm sạc, hệ thống thiết bị bảo vệ trạm sạc. Trong quá trình xây dựng, chúng tôi phải áp dụng tiêu chuẩn tương đương của quốc tế”.

Ngoài ra, VinFast còn gặp phải một số khó khăn khác như vấn đề pháp lý, việc hướng dẫn lắp đặt trạm sạc ở mỗi địa phương cụ thể có hướng dẫn lắp đặt khác nhau, nguồn điện, mức độ cung cấp điện không đồng đều,…

Tính đến tháng 8/2022, Việt Nam hiện có khoảng 3.000 ô tô chạy hoàn toàn bằng điện và con số này đang không ngừng tăng nhanh.

Phạm Minh Thành - Phó Cục trưởng Cục Đăng kiểm Việt Nam cho rằng, xe điện tương tự như các dòng xe khác (xe xăng, diezel, CNG…) khi vận hành cũng phải đảm bảo các điều kiện về an toàn kỹ thuật phương tiện và tuân thủ các quy định của Luật Giao thông đường bộ. Bản chất của hai dòng xe này khác nhau về nguồn năng lượng. 

"Trong quá trình phát triển, khi hình thành dòng xe mới, phân loại mới thì sẽ có những dòng xe tự lái, khi đó xe sẽ rất khác như không còn vô lăng nữa. Đây là vấn đề rất đau đầu, sau này sẽ quản lý thế nào", lãnh đạo Cục Đăng kiểm đặt vấn đề.

Bên cạnh đó, vị lãnh đạo này cũng thông tin thêm, Bộ GTVT ban hành đã ban hành Quy chuẩn 09:2015/BGTVT, cơ bản đáp ứng được các quy định liên quan đến việc kiểm soát an toàn kỹ thuật về môi trường với xe ô tô điện. Tuy nhiên, quá trình phát triển đối với xe điện quá nhanh, trong đó một số tiêu chuẩn, quy chuẩn và chính sách liên quan chưa theo kịp và cần phải điều chỉnh.

"Theo lộ trình, chúng tôi sẽ đề xuất sửa đổi Quy chuẩn 09 theo hướng bổ sung thêm các quy định về các công nghệ, định hướng phân loại phương tiện, công nghệ hỗ trợ tính năng lái tự động, phân loại phương tiện theo cấp độ tự động lái,...", Phó Cục trưởng Cục Đăng kiểm Việt Nam Phạm Minh Thành chia sẻ.

Để đón đầu và thực hiện tốt các lộ trình đã đặt ra, Chính phủ cần sớm ban hành những chính sách tác động đến phát triển ngành công nghiệp ô tô gồm: Chiến lược phát triển công nghiệp ô tô & phụ trợ; hạ tầng cho xe điện; chính sách thuế, phí; chính sách bảo vệ môi trường gồm tái chế sản phẩm thải bỏ, thuế môi trường đặc biệt từ thời điểm dừng bán xe phát thải CO2; thử nghiệm và chứng nhận xe điện; các tiêu chuẩn, quy chuẩn xe điện và trạm sạc.