Dự kiến lộ trình áp dụng quy chuẩn khí thải ô tô từ 2026: Cơ hội và thách thức

Xe không đạt chuẩn sẽ “hết cửa” trốn tránh

Theo dự thảo, từ ngày 1/1/2026, việc kiểm định khí thải ô tô sẽ được thực hiện với quy định nghiêm ngặt hơn, đặc biệt tại hai TP lớn Hà Nội và TP Hồ Chí Minh. Dự thảo quy định khí thải ô tô được chia thành 5 mức tương ứng với các tiêu chuẩn Euro 1 đến Euro 5, áp dụng trên toàn quốc nhưng có sự khác biệt về thời gian và mức độ nghiêm ngặt giữa các địa phương. Đặc biệt, Hà Nội và TP Hồ Chí Minh sẽ áp dụng tiêu chuẩn khí thải ở mức cao hơn, với mức 4 từ năm 2026 cho xe sản xuất từ năm 2017 và mức 5 từ năm 2027 cho xe sản xuất từ năm 2022. Các tỉnh, TP khác áp dụng mức thấp hơn, bắt đầu từ mức 3 hoặc 4 tùy theo năm sản xuất xe.

Việc kiểm định khí thải sẽ được thực hiện trong quá trình đăng kiểm định kỳ. Nếu xe không đạt chuẩn, chủ xe sẽ phải tiến hành sửa chữa hoặc nâng cấp để đáp ứng yêu cầu. Các biện pháp có thể bao gồm thay thế piston, xi lanh, hệ thống cung cấp nhiên liệu, hệ thống đánh lửa hoặc lắp thêm bộ trung hòa khí thải. Tuy nhiên, những sửa chữa này sẽ phát sinh chi phí đáng kể cho chủ xe.

Mặc dù việc nâng cấp, sửa chữa này sẽ phát sinh chi phí không nhỏ, tuy nhiên là cần thiết để bảo vệ môi trường và đảm bảo quyền lợi lâu dài cho người dân. “Đối với Bộ Tài chính, tôi đề nghị cơ quan quản lý Nhà nước có chính sách hỗ trợ chủ xe chi phí nâng cấp, thay thế động cơ xe để đạt tiêu chuẩn. Từ góc độ của các nhà chuyên môn, khoản phí này có thể xem là ngân sách bảo vệ môi trường, bằng cách hỗ trợ chủ xe 30 - 50% chi phí theo hóa đơn mà chủ xe thực hiện” - ông Vũ Tấn Công, cựu tổng thư ký VAMA cho biết.

Dự thảo cũng quy định rõ vai trò của các bên liên quan trong việc thực thi quy chuẩn. Cục Đăng kiểm Việt Nam sẽ chịu trách nhiệm đo kiểm khí thải và cấp tem lưu hành nghiêm ngặt hơn. Cục CSGT và các phòng CSGT địa phương sẽ kiểm tra ngẫu nhiên khí thải trên đường và xử lý các xe không đạt chuẩn. Nếu chủ xe thay đổi động cơ đáp ứng quy chuẩn, các cơ quan này sẽ cấp lại đăng ký cho chủ xe.

Đối với chủ xe, việc chủ động nâng cấp phương tiện là điều cần thiết. Chị Nguyễn Thị Lan, một nhân viên văn phòng tại Hà Nội, cho biết: “Xe của tôi đã sử dụng hơn 10 năm, và tôi lo lắng nếu không đạt chuẩn sẽ tốn kém để sửa chữa. Tôi đang cân nhắc chuyển sang xe mới hoặc xe điện để tiết kiệm chi phí lâu dài.” Những câu chuyện như chị Lan cho thấy sự thay đổi trong nhận thức của người dân, nhưng cũng phản ánh áp lực tài chính mà quy chuẩn mới mang lại.

Cơ hội để các thương hiệu xe điện gia nhập thị trường

Dự thảo quy chuẩn khí thải không chỉ là thách thức mà còn mở ra cơ hội lớn cho thị trường xe điện tại Việt Nam. Với ưu điểm không phát thải, vận hành êm ái và tiết kiệm năng lượng, xe điện đang được xem là giải pháp bền vững cho giao thông đô thị.

Hiện nay, VinFast là thương hiệu dẫn đầu về hạ tầng xe điện tại Việt Nam, với hơn 150.000 điểm sạc trên toàn quốc tính đến cuối năm 2024. Tuy nhiên, các thương hiệu quốc tế như BYD hay Hyundai đang gặp khó khăn trong việc xây dựng mạng lưới trạm sạc và xưởng dịch vụ. Các chuyên gia nhấn mạnh để tận dụng cơ hội từ quy chuẩn khí thải, các hãng xe điện cần đầu tư mạnh vào hạ tầng. Nếu không, người tiêu dùng sẽ e ngại vì lo lắng về việc sạc pin hoặc bảo trì xe.

Lộ trình áp dụng quy chuẩn khí thải ô tô cũng phù hợp với chiến lược phát triển các vùng phát thải thấp (LEZ) tại Hà Nội. TP đang triển khai các khu vực LEZ, hạn chế xe phát thải cao, và dự thảo này sẽ là nền tảng pháp lý để triển khai. Những khu vực như quận Hoàn Kiếm, Ba Đình có thể trở thành các vùng thí điểm, khuyến khích người dân chuyển sang xe điện hoặc phương tiện công cộng.

Tuy nhiên, để xe điện thực sự trở thành lựa chọn phổ biến, các chuyên gia cho rằng cần có thêm chính sách hỗ trợ. Ví dụ, giảm thuế nhập khẩu linh kiện xe điện, đồng thời hỗ trợ người dân mua xe điện thông qua các chương trình trợ giá hoặc vay ưu đãi. Những chính sách này không chỉ giúp giảm chi phí cho người dùng mà còn thúc đẩy các hãng xe đầu tư vào thị trường Việt Nam.

Các chuyên gia cho rằng, việc Bộ Nông nghiệp và Môi trường trình dự thảo quy chuẩn khí thải ô tô với lộ trình áp dụng từ năm 2026 đánh dấu bước tiến quan trọng trong công tác bảo vệ môi trường tại Việt Nam. Quy định này không chỉ nâng cao tiêu chuẩn kiểm định khí thải, siết chặt quản lý phương tiện giao thông mà còn tạo động lực thúc đẩy phát triển xe điện và giao thông xanh.

Tuy nhiên, để đạt hiệu quả thực sự, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ ngành, địa phương, doanh nghiệp và người dân trong việc nâng cấp phương tiện, phát triển hạ tầng và chính sách hỗ trợ phù hợp.

Bên cạnh đó, sự chủ động của người dân trong việc nâng cấp, sửa chữa xe không đạt chuẩn cũng là yếu tố quyết định thành công của lộ trình này. Đây là bước đi tất yếu để Việt Nam từng bước hòa nhập với xu hướng kiểm soát khí thải ô tô tiên tiến trên thế giới, hướng tới một môi trường trong lành và phát triển bền vững.

Nguyễn Quý