Những 'chiêu độc' thu phí phương tiện vào nội đô của các thành phố lớn thế giới - Bài 3

Bài 3: New York ấp ủ kế hoạch trả tiền để lái xe

Các mô hình ở Singapore hay London, có từ ít nhất những năm 1970, đều bị New York bác bỏ và thành phố này đã tự vạch ra một kế hoạch cho riêng mình. Kế hoạch mới nhất có hai mục đích: giảm tắc nghẽn giao thông ở khu vực Manhattan và tạo nguồn thu để phát triển hệ thống xe buýt và tàu điện ngầm đang xuống cấp.

Theo kế hoạch do Fix NYC đề xuất, sẽ có ba giai đoạn thực hiện. Giai đoạn thứ nhất là sửa chữa hệ thống giao thông công cộng hiện nay. Giai đoạn thứ hai là thu phụ phí tắc nghẽn từ 2 đến 5 USD đối với xe cho thuê như Uber, Lyft và taxi. Giai đoạn thứ ba là quy hoạch khu vực tính phí đầy đủ. Theo đề xuất, phương tiện cá nhân sẽ phải trả 11,52 USD trong giờ cao điểm, còn xe tải bị thu 25,34 USD. Giai đoạn đầu sẽ được thực hiện năm nay, giai đoạn hai năm 2019 và giai đoạn ba năm 2020.

Khu vực tính phí sẽ bao gồm khu vực Manhattan, phía nam Phố 60. Người sống trong khu vực tắc nghẽn không được miễn phí.

Đề xuất nói trên là một phần trong báo cáo do một nhóm chuyên trách có tên là Fix NYC thực hiện. Thống đốc Cuomo đã lập ra nhóm trên sau khi tuyên bố tình trạng khẩn cấp trên hệ thống tàu điện ngầm tháng 6/2017. Dù đề xuất lộ trình như vậy nhưng nhóm chuyên trách cho rằng chỉ thu phí khi mà hệ thống giao thông công cộng được sửa chữa xong.

Đề xuất nói trên là một phần trong báo cáo do một đội đặc nhiệm tên là Fix NYC thực hiện. Thống đốc Cuomo đã lập ra nhóm trên sau khi tuyên bố tình trạng khẩn cấp trên hệ thống tàu điện ngầm tháng 6/2017. Báo cáo cho biết có thể thu phí taxi và phương tiện cho thuê từ năm nay, sau đó sẽ thu xe tải và ô tô con từ năm 2020. Tuy nhiên, đội đặc nhiệm cho rằng chỉ thu phí khi mà hệ thống giao thông công cộng được sửa chữa xong.

Báo cáo của nhóm chuyên trách có đoạn: “Trước khi yêu cầu người dân từ bỏ ô tô riêng, chúng ta trước tiên phải cải thiện mức độ tin cậy và năng lực vận chuyển công cộng”. Phần lớn kế hoạch này phải được nghị viện bang thông qua.

Khi thông báo ủng hộ kế hoạch tính phí chống tắc nghẽn, ông Cuomo cho biết Cơ quan Giao thông thành phố cần một nguồn vốn mới đáng tin cậy. Dựa vào khung phí đề xuất, nhóm đặc nhiệm ước tính có thể thu về 1,5 tỷ USD hàng năm từ kế hoạch này.

Trong bối cảnh dân số New York đang ở mức cao nhất mọi thời đại, các con phố lúc nào cũng tắc nghẽn. Hệ thống giao thông công cộng cả trên và dưới mặt đất đều xuống cấp nhanh chóng. Ngày càng thấy rõ là thành phố đang nghẹt thở bởi chính sự tăng trưởng của mình.

Ông Cuomo tự tin rằng đề xuất này sẽ thành công cho dù các nỗ lực trước đó đều thất bại. Với công nghệ tiến bộ như hiện nay, đề xuất này có khả năng thành hiện thực hơn các nỗ lực trước đây.

Hiện nay, tắc nghẽn giao thông ở thành phố New York bị xếp vào mức tồi tệ thứ hai trong các thành phố ở Mỹ và thứ ba trong số các thành phố trên thế giới. Nếu không được giải quyết, tắc nghẽn giao thông sẽ khiến kinh tế thành phố tốn 100 tỷ USD trong 5 năm tới.

Năm 2008, Thị trưởng New York khi đó là Michael R. Bloomberg đã bị phản đối dữ dội khi đưa ra kế hoạch thu phí chống tắc đường. Kế hoạch bị khai tử trong nghị viện bang mà không đi được đến giai đoạn bỏ phiếu. Thị trưởng New York hiện nay, ông Bill de Blasio, cho biết ông ủng hộ đánh thuế các tỷ phú và cho rằng thu phí tắc nghẽn giao thông làm ảnh hưởng đến tầng lớp trung lưu và người nghèo sống ngoài Manhattan và lái xe vào khu vực này.

Báo cáo của nhóm chuyên trách bác bỏ các tuyên bố của ông Bill de Blasio, cho rằng chỉ 4% người dân ở các khu vực khác đi làm ở Manhattan bằng xe cộ, tức 118.000 người. Trong số đó, hơn một nửa là nhưng người có thu nhập cao và chưa đầy 5.000 người thuộc tầng lớp lao động nghèo khổ.

Do quan điểm đối lập giữa Thống đốc bang New York và Thị trưởng thành phố New York mà nhóm chuyên trách 15 người không có ai thuộc chính quyền của Thị trưởng Blasio.

Công nghệ mới có thể xác định xe cộ trên bất kỳ đường nào và tự động thu phí. Vì thế nhóm chuyên trách có thể vạch ra một vành đai thu phí trên những con phố đông đúc nhất. Lái xe có thể vào khu vực Midtown và Hạ Manhattan bằng hai cây cầu mà không phải trả tiền miễn là họ đi thẳng tới khu vực khác. Họ sẽ lái xe dọc sông Đông cho tới khi đi ra khỏi khu vực tắc nghẽn.

Cuộc khủng hoảng trong hệ thống giao thông New York hiện nay có thể khiến Thống đốc Cuomo dễ dàng thuyết phục nghị viện bang hơn. Khi ông Bloomberg đưa ra kế hoạch này 10 năm trước, hệ thống giao thông công cộng tốt hơn nhiều hiện nay.

Từ đó, các vấn đề giao thông của thành phố chỉ đi theo chiều hướng xấu hơn, thậm chí ngay cả khi ít xe cộ hơn đi vào khu vực kinh doanh trung tâm. Để mở rộng và xây thêm làn xe đạp, lối cho người đi bộ, thành phố đã giảm làn dành cho ô tô. Từ khi dịch vụ Uber và gọi xe bùng nổ, các đường phố ở Midtown và Hạ Manhattan chật cứng xe cộ. Dịch vụ vận chuyển hàng bằng xe tải và tình trạng xây dựng bừa bãi thường xuyên khiến mất độ giao thông ngày càng quá tải. Giao thông ở Midtown giờ có tốc độ như bò với vận tốc trung bình 7,5km/h, giảm so với 10km/h cách đây 5 năm.

Người đi bộ và đi xe đạp phải chen chúc trên các vỉa hè và đường phố đông đúc. Dân số 8,5 triệu đã tăng thêm nửa triệu từ năm 2000. Chưa kể 60 triệu du khách tới New York năm 2018, tăng 25% từ năm 2010.

Tình hình giao thông này không chỉ là vấn đề với người đi làm. Bà Kathryn Wylde, Chủ tịch và Tổng giám đốc tổ chức Đối tác của thành phố New York, một nhóm các lãnh đạo doanh nghiệp, cho rằng thời gian đi làm lâu hơn gây mất năng suất, tăng chi phí kinh doanh, tăng chi phí cho xe cộ và nhiên liệu. Trong một phân tích mới công bố, tổ chức này tính toán rằng tình trạng giao thông tắc nghẽn khiến New York mất 20 tỷ USD hàng năm, tăng so với 13 tỷ USD năm 2006.

Theo ông Sam Schwartz, cựu ủy viên giao thông thành phố New York, những đề xuất về kế hoạch thu phí chống tắc nghẽn của thành phố có thể có ảnh hưởng thực sự trong giải quyết bế tắc về giao thông và di chuyển ở New York.