Thay đổi cơ chế giao vốn liệu sẽ tạo đột phá trong bảo trì đường sắt?

Bộ Giao thông Vận tải (GTVT) có văn bản báo cáo Thủ tướng Chính phủ liên quan đến việc giao vốn bảo trì kết cấu hạ tầng đường sắt thực hiện từ năm 2022. Đáng chú ý trong báo cáo này là Bộ GTVT kiến nghị, việc giao dự toán chi kinh phí hoạt động kinh tế đường sắt sẽ thực hiện cơ chế giao vốn, đặt hàng theo đúng Luật Ngân sách và Nghị định 32/2019.

Vốn phải đi đường vòng

Đề xuất của Bộ GTVT nhận được sự quan tâm lớn của dư luận bởi câu chuyện “tắc” bảo trì do “tắc” vốn không phải là cái gì đó quá mới mẻ đối với ngành đường sắt trong những năm trở lại đây. Chính bởi những bất cập trong cơ chế giao vốn mà nhiều doanh nghiệp (DN) vẫn không thể ký hợp đồng thực hiện bảo trì kết cấu hạ tầng đường sắt quốc gia dù nguồn vốn phục vụ cho công tác này hàng năm vẫn được Nhà nước bố trí đẩy đủ.

Điển hình nhất là câu chuyện ồn ào giữa Tổng Công ty Đường sắt Việt Nam (VNR) và Bộ GTVT trong thời gian vừa qua cũng liên quan đến vấn đề giao vốn bảo trì đường sắt. Trong khi VNR cho rằng việc giao vốn bảo trì đường sắt theo kiểu “đi đường vòng” khiến DN này gặp khó, thậm chí có thể đi vào bước đường cùng thì Bộ GTVT cũng khẳng định thực hiện việc giao vốn theo đúng quy định hiện hành.

Trên thực tế cả 2 đều không sai, chỉ có cơ chế giao vốn bảo trì đường sắt hiện nay đang... chưa kịp đúng. Bởi theo quy định, Bộ GTVT là cơ quan phụ trách tiếp nhận, giao vốn và thanh quyết toán vốn bảo trì đường sắt nhưng nguồn vốn này lại không được chuyển về Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước, nơi mà VNR vừa mới chuyển về được vài năm.

Chính bởi thế, khi giao vốn bảo trì này, Bộ GTVT buộc phải giao qua Cục Đường sắt Việt Nam chứ không giao trực tiếp cho VNR như trước đây. Cách giao vốn theo kiểu “đi đường vòng” này khiến tất cả các bên đều mệt mỏi.

Những vướng mắc này khiến cho việc ký ký hợp đồng đặt hàng bảo trì kết cấu hạ tầng đường sắt Quốc gia năm 2021 giữa Bộ GTVT và VNR phải đến 24/5/2021 mới được hoàn tất, tức là chậm hơn tới 5 tháng. Tuy nhiên, nếu trong những năm tới đây, câu chuyện này sẽ tiếp tục lặp lại thì cơn đâu đầu của Bộ GTVT, của VNR và những cơ quan, đơn vị, DN liên quan chẳng biết bao giờ mới chấm dứt.

Theo kiến nghị mà Bộ GTVT vận tải vừa gửi lên Thủ tướng về việc thay đổi cơ chế giao vốn bảo trì đường sắt thì từ năm 2022, việc giao dự toán chi kinh phí hoạt động kinh tế đường sắt từ ngân sách Nhà nước thực hiện theo quy định của Luật Ngân sách Nhà nước. Đối với công tác bảo dưỡng công trình, thực hiện đặt hàng theo quy định tại Nghị định số 32/2019.

Cụ thể, Bộ GTVT sẽ giao Cục Đường sắt Việt Nam đặt hàng với VNR thực hiện cung cấp dịch vụ sự nghiệp công quản lý, bảo trì kết cấu hạ tầng đường sắt quốc gia. Riêng công tác sửa chữa định kỳ, sửa chữa đột xuất và công tác khác sẽ thực hiện theo quy định của pháp luật về đầu tư xây dựng công trình.

Cách làm này được đánh giá là phù hợp và sẽ tháo gỡ được những vướng mắc trong cơ chế giao vốn bảo trì đường sắt mà cả Bộ GTVT và VNR đều gặp phải trong thời gian gần đây.

Đột phá lớn

Ông Lê Hoàng Minh - Vụ trưởng Vụ Kết cấu hạ tầng giao thông (Bộ GTVT) cho biết, vừa qua Bộ GTVT đã trình Chính phủ xem xét, phê duyệt Đề án quản lý, sử dụng tài sản kết cấu hạ tầng đường sắt quốc gia do Nhà nước đầu tư. Trong đề án có nhiều nội dung liên quan quản lý tài sản kết cấu hạ tầng đường sắt, tổ chức giao dự toán bảo trì, đặt hàng.

Một trong những thay đổi quan trong nhất về cơ chế giao vốn bảo trì đường sắt mà đề án vạch ra chính là việc Bộ GTVT giao Cục Đường sắt Việt Nam đặt hàng với VNR thực hiện cung cấp dịch vụ sự nghiệp công quản lý, bảo trì kết cấu hạ tầng đường sắt Quốc gia. Cụ thể, Bộ Tài chính giao dự toán về Bộ GTVT, Bộ GTVT giao dự toán cho Cục Đường sắt Việt Nam. Trên cơ sở đó, Cục Đường sắt Việt Nam ký hợp đồng đặt hàng thực hiện với các đơn vị phù hợp theo quy định pháp luật.

Điều này cũng đồng nghĩa với việc, công tác bảo trì đường sắt sẽ không được Bộ GTVT “giao” cho VNR như trước mà chuyển sang “đặt hàng”. Việc chuyển từ “giao” sang “đặt hàng” sẽ tạo ra bước đột phá lớn trong công tác bảo trì kết cấu hạ tầng đường sắt Quốc gia. “Đây là đặt hàng của cơ quan quản lý Nhà nước với doanh nghiệp để thực hiện nhiệm vụ bảo trì. Cục Đường sắt Việt Nam sẽ là cơ quan kiểm soát, thực hiện các thủ tục liên quan để đơn vị bảo trì thanh toán tại kho bạc” – ông Lê Hoàng Minh nói.

Trao đổi với phóng viên Kinh tế & Đô thị, TS Nguyễn Xuân Thủy – Chuyên gia giao thông nhận định, việc thay đổi cơ chế giao vốn bảo trì đường sắt từ “giao” sang “đặt hàng” là bước đi đúng đắn cần thiết để đảm bảo tiến độ, chất lượng cho công tác bảo trì kết cấu hạ tầng đường sắt Quốc gia.

“Việc thực hiện công tác bảo trì theo hình thức đấu thầu đã được thực hiện từ lâu ở đường bộ, đường thủy và hàng không rồi. Bây giờ đường sắt mới thực hiện là quá muộn” – TS Nguyễn Xuân Thủy cho hay.

Theo chuyên gia giao thông này, đường sắt nên nhìn vào thành công của những “người anh em” khi thay đổi cơ chế giao vốn bảo trì để có thể mạnh dạn thực hiện một cuộc thay đổi lớn cho chính bản thân mình.

Đơn cử như lĩnh vực đường bộ, trước khi Đề án đổi mới toàn diện quản lý bảo trì đường bộ được triển khai, công tác bảo trì ở lĩnh vực này cũng tồn tại vô vàn bất cập, yếu kém. Nhưng sau một thời gian thực hiện đề án với hạt nhân là thực hiện theo phương thức đặt hàng thay thế cho hình thức đặt hàng giao việc như trước, họ đã thu được những “trái ngọt” xứng đáng.

“Giao vốn theo hình thức đặt hàng hay đấu thầu sẽ thúc đẩy DN bảo trì phải tự nâng cao năng lực của mình nếu không muốn bị đào thải. Đây là yếu tố quan trọng thúc đẩy cạnh tranh lành mạnh giữa các DN bảo trì và từ đó, Nhà nước và người dân sẽ được hưởng lợi từ chính hững tuyến đường chất lượng” – chuyên gia Nguyễn Xuân Thủy phân tích.