Cái khó là làm sao để có một lộ trình phù hợp, vừa bảo đảm không gây xáo trộn lớn cho đời sống Nhân dân, vừa sớm giảm thiểu được nguồn phát thải chính này.
Chiếm 70% lượng khí thải gây ô nhiễm
Số liệu do Sở GTVT Hà Nội cung cấp cho thấy, Hà Nội đã có tới hơn 8 triệu phương tiện giao thông, trong đó khoảng 1,1 triệu ô tô và 6,9 triệu xe máy. Bên cạnh đó còn có trên 1 triệu phương tiện từ các tỉnh, TP khác thường xuyên lưu thông trên địa bàn Thủ đô.
Ùn tắc giao thông vào giờ cao điểm trên phố Tây Sơn, Hà Nội. Ảnh: Phạm Hùng
Trong khi đó diện tích đất dành cho giao thông của Hà Nội mới đạt 12,13% thấp hơn nhiều so với mục tiêu 20 - 26% theo quy hoạch. Tỷ lệ gia tăng phương tiện giao thông bình quân 5%/năm; nhưng tỷ lệ tăng diện tích đất dành cho giao thông chỉ khoảng 0,65%/năm. Chính vì vậy tình trạng ùn tắc giao thông và ô nhiễm môi trường nhiều năm qua vẫn diễn biến rất phức tạp.
Phó Giám đốc Sở GTVT Hà Nội Trần Hữu Bảo cho biết, việc đầu tư kết cấu hạ tầng giao thông trong thời gian vừa qua cũng đã được Thành ủy, HĐND, UBND TP quan tâm, tập trung đầu tư nhiều nguồn lực nhưng vẫn chưa thể theo kịp với tốc độ gia tăng phương tiện giao thông cá nhân. Hệ thống giao thông công cộng phát triển chưa tương xứng quy mô đô thị, chủ yếu vẫn là xe buýt, mới chỉ có một số tuyến đường sắt đô thị như: Cát Linh - Hà Đông, Nhổn - Ga Hà Nội.
Có nhiều nguyên nhân dẫn đến ùn tắc giao thông và ô nhiễm môi trường. Một trong số đó đến từ việc kết cấu hạ tầng giao thông bị quá tải. Tại nhiều tuyến đường hiện nay, mật độ người và phương tiện tham gia giao thông vượt quá rất nhiều lần so với lưu lượng thiết kế ban đầu.
Sở GTVT đang xây dựng kế hoạch, lộ trình chuyển đổi phương tiện giao thông công cộng sang sử dụng năng lượng sạch theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ. Dự kiến từ năm 2025, Hà Nội sẽ chuyển đổi toàn bộ phương tiện sang sử dụng năng lượng sạch thay vì xăng, dầu.
Phó Giám đốc Sở GTVT Hà Nội Trần Hữu Bảo
“Các chuyên gia đã nhận định, khí thải từ phương tiện giao thông hiện chiếm 70% nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường không khí. Cá nhân tôi cũng đồng tình với nhận định, đánh giá này. Hiện các phương tiện giao thông chủ yếu sử dụng nhiên liệu hóa thạch như xăng, dầu. Quá trình phương tiện sử dụng loại nhiên liệu này hoạt động đã tạo nên nguồn phát thải chính gây ô nhiễm môi trường” - ông Trần Hữu Bảo nói.
Lãnh đạo Sở GTVT Hà Nội thông tin thêm, để có thể giảm thiểu ô nhiễm môi trường cũng như ùn tắc giao thông, UBND TP Hà Nội đã giao Sở TN&MT chủ trì xây dựng dự thảo Nghị quyết quy định tiêu chí, trình tự, thủ tục xác định vùng phát thải thấp. Sở GTVT Hà Nội sẽ tham gia đóng góp ý kiến về các tiêu chí liên quan đến lĩnh vực giao thông. Các tiêu chí sẽ bao gồm số lượng phương tiện sử dụng năng lượng sạch hoạt động trong vùng, nhằm giảm thiểu ô nhiễm môi trường.
Về biện pháp thực thi trong thực tế, có thể là hạn chế số lượng phương tiện đi vào vùng phát thải thấp, hoặc chuyển đổi, chỉ cho phương tiện sử dụng nhiên liệu sạch đi vào, nhằm hạn chế đến mức thấp nhất nguồn phát thải gây ô nhiễm môi trường.
“Tuy nhiên đây là một vấn đề rất lớn, ảnh hưởng đến đại đa số Nhân dân, nên cần phải nghiên cứu hết sức kỹ lưỡng, cẩn trọng, vừa bảo đảm đáp ứng nhu cầu đi lại của người dân, phục vụ phát triển kinh tế xã hội, nhưng đồng thời cũng phải giảm thiểu ùn tắc giao thông và ô nhiễm môi trường trên địa bàn Thủ đô. Vì vậy hiện chưa thể xác định chính xác thời điểm bắt đầu lộ trình hạn chế phương tiện cá nhân” - ông Trần Hữu Bảo nói.
Địa phương đã sẵn sàng
Để xác định và dần dần mở rộng vùng phát thải thấp, các chuyên gia cho rằng Hà Nội cần thí điểm tại một số khu vực, lựa chọn những địa phương phù hợp làm hạt nhân ban đầu. Trong đó quận Hoàn Kiếm đang được xem xét triển khai thí điểm sớm nhất.
Ông Nguyễn Toàn Thắng - Trưởng phòng Quản lý đô thị quận Hoàn Kiếm cho biết, quận đã sẵn sàng phối hợp với các sở, ngành để xác định khu vực thí điểm áp dụng “vùng phát thải thấp”, dự kiến tập trung tại hai khu vực: phố cổ; Hồ Gươm và vùng phụ cận, nơi có các tuyến đường, phố phục vụ đi bộ.
Ông Nguyễn Toàn Thắng nhận định: “Mục tiêu xác định "vùng phát thải thấp" là rất đúng đắn, nhằm giải quyết vấn đề ô nhiễm môi trường. Tuy nhiên, việc thực hiện còn gặp một số thách thức. Đầu tiên, cần xác định chỉ số và tiêu chí đo lường khí thải từ các phương tiện giao thông. Tiếp đó, cần xây dựng hệ thống giám sát và quản lý khí thải, kèm theo các chế tài phù hợp”.
Quận Hoàn Kiếm đang nghiên cứu lựa chọn khu vực phố cổ và khu vực lân cận làm địa bàn thí điểm, do có một số lợi thế như: tổ chức không gian đi bộ vào cuối tuần, là khu vực có nhiều di tích, công trình dịch vụ du lịch, cần giảm ô nhiễm. Đặc biệt là khả năng kết nối các khu vực du lịch bằng phương tiện giao thông xanh, ví dụ như: xe điện, xe đạp công cộng…
Nếu nghị quyết được thông qua, Hoàn Kiếm được lựa chọn thí điểm xác định vùng phát thải thấp, quận cùng với các cơ quan liên quan sẽ phối hợp xây dựng những tiêu chí, điều kiện cụ thể hơn. Trong đó sẽ đề xuất khu vực và thời gian thực hiện hạn chế phương tiện cá nhân, có thể là theo một số khung giờ, có thể là toàn thời gian.
Vị đại diện UBND quận Hoàn Kiếm thông tin thêm, việc xác định vùng phát thải thấp còn liên quan đến yếu tố phương tiện từ những nơi khác đi vào quận Hoàn Kiếm. Vì vậy cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa quận với Sở GTVT, Sở TN&MT…, đặc biệt là phải có sự ủng hộ của người dân. Nếu triển khai thí điểm, thứ nhất là phải xác định được mức chuẩn, có công cụ đo chỉ số phát thải của phương tiện giao thông. Thứ hai là phải ứng dụng công nghệ số vào việc đo, giám sát khí thải của phương tiện giao thông từ đó có chế tài, giải pháp kiểm soát phù hợp.
Ông Nguyễn Toàn Thắng cũng cho rằng, để xác định được vùng phát thải thấp, địa phương phải xây dựng được khu vực trung chuyển ở ngoại biên, cùng với đó là phát triển hạ tầng cho phương tiện sử dụng nhiên liệu sạch. Ví dụ như quận Hoàn Kiếm đã phối hợp với một số đơn vị liên quan, phát triển hạ tầng nhằm khuyến khích người dân sử dụng xe điện; đồng thời mở rộng mô hình xe điện du lịch để phục vụ người dân, du khách. Nếu chỉ xác định một khu vực nhỏ là vùng phát thải thấp thì hiệu quả sẽ không đạt được hiệu quả như mong muốn. Muốn có môi trường đô thị xanh, sạch, bền vững phải xác định đồng bộ những vùng phát thải thấp rộng khắp trên địa bàn TP.
Các chuyên gia cho rằng, Hà Nội đang nỗ lực “xanh hóa” mạng lưới phương tiện giao thông, theo định hướng của Chính phủ, với mục tiêu từng bước chuyển đổi sang sử dụng năng lượng sạch như xe điện. Tuy nhiên mô hình này cần được thực hiện từ khu vực nhỏ, sau đó mở rộng dần để bảo đảm hiệu quả.
Ngọc Hải - Hoàng Linh