Đường sắt tốc độ cao Bắc-Nam: Trận địa công nghệ mới của doanh nghiệp Việt

Cần nguồn nhân lực khổng lồ

Tại buổi Tọa đàm “Đường sắt tốc độ cao - Cơ hội và thách thức với doanh nghiệp Việt” do Báo Giao thông tổ chức, ông Vũ Hồng Phương - Tổng Giám đốc Ban Quản lý dự án đường sắt khẳng định, dự án đường sắt cao tốc Bắc - Nam là "siêu dự án" chưa từng có tiền lệ tại Việt Nam với nguồn vốn đầu tư đặc biệt lớn. Dự án trình Quốc hội phê duyệt, dự kiến lập dự án năm 2025 và hoàn thành năm 2035.

Chủ tịch Hiệp hội các nhà thầu xây dựng Việt Nam Nguyễn Quốc Hiệp cũng đánh giá, tại Việt Nam chưa bao giờ thực hiện một dự án nào có vốn và quy mô lớn như dự án đường sắt tốc độ cao.

Ông Nguyễn Quốc Hiệp chia sẻ: “Tôi khẳng định với năng lực, trình độ các DN Việt hiện nay hoàn toàn có thể đảm đương được về mặt công nghệ, thi công. Vấn đề cần quan tâm chỉ là nguồn nhân lực lao động”.

Hiện các dự án hiện hữu, bao gồm cả dự án cao tốc đang thiếu nhân lực một cách trầm trọng, nhất là lao động thi công trực tiếp. Do đó cũng cần tính toán để có đủ lực lượng lao động triển khai thi công công trình.

Theo dự kiến của Tổng Công ty Đường sắt Việt Nam, sẽ cần khoảng 13.800 nhân lực để khai thác vận hành dự án đường sắt tốc độ cao. 

Ông Hoàng Năng Khang - Phó Tổng Giám đốc Tổng Công ty Đường sắt Việt Nam cho biết, đơn vị sẽ phối hợp với các cơ sở đào tạo xây dựng đội ngũ nhân lực chất lượng cao, đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế và sẵn sàng vận hành hệ thống.

Trên thực tế, riêng lực lượng khai thác vận hành như lái tàu phải mất 5 năm đào tạo. Chính vì vậy, không thể đợi xây dựng xong đường sắt tốc độ cao mới tiến hành công tác đào tạo. 

“Trước mắt, Tổng Công ty Đường sắt Việt Nam đang giao Trường Cao đẳng đường sắt liên kết với các đối tác nước ngoài để đào tạo. Về lý thuyết, có thể mời chuyên gia nước ngoài về đào tạo, nhưng phần thực hành cần phải đưa nhân lực ra nước ngoài đào tạo. Chúng tôi đang chuẩn bị mọi mặt để đáp ứng nhu cầu khai thác vận hành sau này” - ông Hoàng Năng Khang chia sẻ.

Ông Mai Thanh Phương - Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty Cổ phần Tổng Công ty Công trình đường sắt (RCC) nhận định, trong 2 năm tới, để khởi động thi công, không thể lao vào đào tạo nhân lực mà cần tìm giải pháp thông qua nhập khẩu lao động, nhập khẩu kỹ sư. Việc đào tạo dành cho chiến lược dài hơi trong 5 năm tới.

Các nhà thầu có thể dùng vốn đầu tư ngay cho thiết bị công nghệ, nhưng với nhân lực có đủ trình độ thì không thể có trong ngày một ngày hai. 

Tổng Giám đốc Tổng Công ty Tư vấn thiết kế GTVT Đào Ngọc Vinh cho biết, gần đây, đơn vị đã phối hợp cùng trường Đại học GTVT để mở các lớp kỹ sư đường sắt, đường bộ; đồng thời hợp tác với các cơ sở đào tạo khác như Nhật Bản, Hàn Quốc.

“Với dự án chưa từng có tại Việt Nam như đường sắt tốc độ cao, nếu hỏi doanh nghiệp Việt đã có kinh nghiệm chưa thì câu trả lời là chưa nhưng có làm được không thì với quyết tâm cao, nỗ lực lớn, chúng ta sẽ làm được” - ông Đào Ngọc Vinh khẳng định.

Doanh nghiệp đi trước đón đầu

Ông Nguyễn Đức Kiên - nguyên Tổ trưởng Tổ tư vấn kinh tế của Thủ tướng đánh giá cao sự chuyển mình của các doanh nghiệp Việt Nam trong lĩnh vực công nghệ thi công, đồng thời nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hợp tác và đầu tư đón đầu.

"Khi triển khai cao tốc Bắc - Nam phía Đông, tôi đã đưa ra ý kiến chọn doanh nghiệp Việt Nam để làm 11 gói thầu.

Với những người làm hoạch định chính sách vĩ mô, cũng có bài học kinh nghiệm, nên ngay từ đầu trong Tờ trình Bộ Chính trị, chúng tôi khẳng định lấy đầu tư công là chủ đạo, thực hiện đúng quan điểm của Chính phủ rằng đầu tư công dẫn dắt đầu tư tư. Về thể chế, chúng ta sẽ vừa làm, vừa điều chỉnh” - ông Nguyễn Đức Kiên chia sẻ.

Chuyên gia này nhận định, doanh nghiệp Việt cần chủ động đầu tư và hợp tác quốc tế để đón đầu công nghệ. Các lĩnh vực thi công đường sắt như hệ thống cấp điện cho đầu máy, toa xe, hay công nghệ đặt ray đều là những thách thức lớn.

"Nếu không tự đầu tư công nghệ và liên kết với nhau, doanh nghiệp Việt có nguy cơ 'thua trên sân nhà" - ông Kiên nhấn mạnh.

Ở góc độ doanh nghiệp, ông Nguyễn Quang Huy - Tổng Giám đốc Tập đoàn Đèo Cả nhận định, dự án đường sắt tốc độ cao sẽ mang đến cơ hội lớn nhưng cũng đặt ra nhiều thách thức về công nghệ và kỹ thuật.

Ở khía cạnh công nghệ, Tập đoàn Đèo Cả đã tiến hành các chuyến công tác tại Trung Quốc, Nhật Bản và châu Âu để tham quan, nghiên cứu và mời gọi các đơn vị quốc tế hợp tác. Tập đoàn cũng chủ động tìm kiếm giải pháp chuyển đổi số, đồng thời hướng tới tham gia sản xuất đầu máy, toa xe nhằm nâng cao tỷ lệ nội địa hóa theo chiến lược của Chính phủ.

“Chúng tôi có thế mạnh về nguồn lực con người, tài chính, đang nghiên cứu tìm hiểu các đơn vị quốc tế có kinh nghiệm, uy tín về công nghệ đường sắt để hợp tác, hướng tới nội địa hóa hoạt động sản xuất phục vụ dự án đường sắt tốc độ cao” - ông Nguyễn Quang Huy nói.

Việc xây dựng hành lang pháp lý rõ ràng sẽ giúp doanh nghiệp tự tin đầu tư công nghệ và nhân lực. Đại tá Nguyễn Tuấn Anh - Phó Tổng giám đốc Tổng Công ty Xây dựng Trường Sơn kiến nghị sớm hoàn thiện hành lang pháp lý cho dự án đường sắt cao tốc. Việc ban hành các tiêu chuẩn ngành sớm và minh bạch sẽ giúp quá trình lựa chọn công nghệ, thiết kế, thi công và nghiệm thu diễn ra thuận lợi hơn.

Mặt khác, nếu có hành lang pháp lý về các diện thu hồi đất, công tác giải phóng mặt bằng cũng sẽ được triển khai nhanh hơn. Nếu không, doanh nghiệp sẽ rất khó khi làm việc với người dân…

Các nhà thầu Việt Nam đang đứng trước cơ hội hiếm có khi tham gia dự án đường sắt tốc độ cao - công trình có quy mô lớn nhất từ trước đến nay. Tuy nhiên, đi cùng với cơ hội là những thách thức lớn về cơ chế, công nghệ và nguồn nhân lực. 

Để vượt qua những trở ngại này, không chỉ cần sự nỗ lực tự thân của từng doanh nghiệp, mà còn đòi hỏi sự đồng lòng giữa các đơn vị tham gia, cùng sự quan tâm, hỗ trợ từ cơ quan quản lý. Đây cũng là cơ hội để nâng tầm năng lực và vị thế của các doanh nghiệp Việt trên bản đồ quốc tế.