Muốn đường sắt phát triển phải cụ thể hóa các ưu đãi về đầu tư

Các đại biểu tham dự buổi tọa đàm. (Ảnh: Trần Yến)

Tham dự buổi tọa đàm có Chủ tịch HĐTV Tổng Công ty Đường sắt Việt Nam (VNR) Vũ Anh Minh; Cục trưởng Cục Tài chính doanh nghiệp, Bộ Tài chính Đặng Quyết Tiến; Chuyên viên cao cấp của Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội Lê Hồng; Chuyên gia giao thông cao cấp của JICA Phan Lê Bình.

Chủ tịch HĐTV VNR Vũ Anh Minh nhận định, sau 140 năm xây dựng và khai thác, hạ tầng, kỹ thuật đường sắt Việt Nam đã rất cũ kỹ lạc hậu. Thêm vào đó, nguồn vốn đầu tư cho công tác cải tạo, nâng cấp hạ tầng đường sắt trong những năm qua cũng hạn hẹp, thiếu thốn.

Điều này khiến cho dọc các tuyến đường sắt hiện nay có hàng nghìn đường cong bán kính dưới 300m, không đồng đều tải trọng, trên 14.000 vị trí bị xâm phạm an toàn giao thông. Thêm vào đó, công nghệ đường sắt nước ta vẫn chạy đường đơn với nền tảng công nghệ diesel trong khi các nước phát triển đã dùng điện khí hóa, đệm từ thậm chí là đường ống.

Điều này khiến cho khả năng luân chuyển hàng hóa thấp, năng lực tàu thông qua chỉ được 21 đôi tàu/ngày đêm nên không đáp ứng được sự phát triển của kinh tế - xã hội và đáp ứng nhu cầu luân chuyển hàng hóa và hành khách.

Ông Vũ Anh Minh cho rằng, việc đường sắt không có chủ thể nào gây áp lực nên sẽ khó cải thiện hạ tầng và phải trông chờ vào nguồn lực đầu tư lớn của Nhà nước trong một thời gian dài khiến cho lĩnh vực này ít tạo ra giá trị thặng dư cho địa phương nên chưa được quan tâm đầu tư. Điều này cần phải được thay đổi từ nhận thức xã hội lẫn tư duy.

Trong khi đó, chuyên viên cao cấp của Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội Lê Hồng nhận định, Chính phủ chưa quyết liệt đầu tư cho đường sắt dù hàng năm vẫn báo cáo Quốc hội chính sách thực hiện pháp luật đường sắt và đầu tư cho ngành này. Điều này thể hiện qua việc giai đoạn 2015 - 2020, nguồn vốn đầu tư 5 lĩnh vực giao thông thì đường sắt chỉ được 4%.

Hạ tầng, kỹ thuật đường sắt Việt Nam đã lạc hậu sau 140 năm khai thác.

Theo ông Lê Hồng, thời gian tới, Chính phủ cần quyết liệt hơn, vấn đề nào vướng mắc cần giải quyết dứt điểm từ vận tải đường bộ hay hàng không chuyển hướng sang đường sắt để khối lượng vận tải ngành này sẽ nâng lên. Mặt khác, muốn tạo cú hích để doanh nghiệp quan tâm đầu tư đường sắt cần cụ thể hóa các ưu đãi về đầu tư.

Về phía Bộ Tài chính, Cục trưởng Cục Tài chính doanh nghiệp, Bộ Tài chính  Đặng Quyết Tiến lại cho rằng, so với đường bộ, hàng không, ngành đường sắt chậm phát triển bởi tư duy, nhận thức chưa có sự thay đổi và sự quan tâm của các bộ, ngành, địa phương.

Theo ông Đặng Quyết Tiến, đã đến lúc chúng ta phải xác định rõ trách nhiệm Nhà nước và doanh nghiệp, Nhà nước giao đường sắt khai thác, quản lý hạ tầng phải đảm bảo an toàn, ngành đường sắt khai thác sử dụng hàng hóa và vận tải.

Chính vì vấn đề này hiện chưa rõ nên ngành đường sắt hiện nay gánh toàn bộ, trong khi nguồn lực đầu tư không cao. Cục trưởng Cục Tài chính doanh nghiệp khẳng định, đây là lúc phải phân định rõ từng lĩnh vực, vị trí vai trò và trách nhiệm của Nhà nước trong việc đầu tư hạ tầng chứ không chỉ cải tạo, duy tu như hiện nay.

“Kể từ khi đất nước đổi mới, trong 30 - 40 năm qua, quan tâm đầu tư của đất nước với đường sắt chưa tạo sự thay đổi cách mạng nên trong quan hệ so sánh với các phương thức khác thì ngành này tụt hậu xa, khó thu hút người dân sử dụng”. Chuyên gia cao cấp của JICA, TS Phan Lê Bình