Thẩm tra đầu tư đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam: tiếp tục tường minh nhiều nội dung

Nghiên cứu cẩn trọng

Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 10 năm 2021-2030 đã xác định, phát triển kết cấu hạ tầng giao thông là một trong ba đột phá chiến lược. Trong đó cần ưu tiên phát triển giao thông đường sắt. Ban Chấp hành Trung ương khóa XIII đã ban hành Nghị quyết số 55-NQ/TW ngày 20/9/2024, trong đó xác định: Thống nhất chủ trương đầu tư toàn tuyến Dự án đường sắt tốc độ cao (350km/h) trên trục Bắc - Nam.

Đây là dự án quan trọng, cần được làm rõ các nội dung trước khi báo cáo tại kỳ họp thứ 8 Quốc hội khóa XV xem xét, thông qua. Trước đó, Ủy ban Thường vụ Quốc hội phân công Ủy ban Kinh tế chủ trì phối hợp với Hội đồng Dân tộc và các Ủy ban của Quốc hội thẩm tra chủ trương đầu tư Dự án Đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam.

Để chuẩn bị báo cáo thẩm tra trình Quốc hội xem xét, quyết định, Thường trực Ủy ban Kinh tế tổ chức đoàn công tác khảo sát thực tế dự án tại các tỉnh từ Hà Nội đến Nam Định vào ngày 27/10 và từ TP Hồ Chí Minh đến Khánh Hòa vào đầu tháng 11/2024.

Tại cuộc làm việc, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh nhấn mạnh các nội dung cần làm rõ như: Hướng tuyến, TOD, vị trí đặt nhà ga, vấn đề kết nối với hạ tầng giao thông, phương thức vận tải khác; nhu cầu bố trí vốn, thứ tự ưu tiên, phương án triển khai sớm công tác giải phóng mặt bằng, tái định cư...

Theo Thứ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Danh Huy, đây là dự án mới, khó, đặc biệt, chưa có tiền lệ. Vì vậy, quá trình nghiên cứu rất cẩn trọng, kỹ lưỡng, tiếp thu ý kiến của nhiều chuyên gia, tư vấn trong và ngoài nước; tổ chức học tập kinh nghiệm quốc tế.

Về vị trí bố trí ga, căn cứ vào dự báo nhu cầu, hướng tuyến, vị trí ga đều đã được cập nhật theo quy hoạch quốc gia, của địa phương. Để làm rõ hơn phương án hướng tuyến, Bộ GTVT sẽ tiếp tục tính toán chi tiết hơn.

Về phương án tuyến đi trên cao, vượt qua nhiều quốc lộ và đường sắt hiện hữu, Thứ trưởng Nguyễn Danh Huy cho biết, đặc trưng của đường sắt tốc độ cao là đi trên cao. Tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam cũng chủ yếu đi trên cầu cạn để giảm diện tích chiếm dụng đất, tránh chia cắt cộng đồng và ảnh hưởng bởi lũ lụt, nhất là khu vực miền Trung.

Trước đó, ngày 26/10 tại chương trình Kỳ họp thứ 8, Quốc hội khoá XV, thảo luận tại tổ 18 (gồm Đoàn đại biểu Quốc hội các tỉnh: Hà Nam, Thanh Hóa và Trà Vinh), Trưởng Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Hà Nam Trương Quốc Huy đã đề nghị cần lưu ý việc triển khai Dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam, đất giao thông sẽ tăng lên rất nhiều. Đối với những địa phương có đường sắt tốc độ cao đi qua như Hà Nam sẽ có hành lang rất rộng phục vụ cho đường sắt, dẫn đến đất lúa giảm, các dự án khác sẽ phải dừng lại. Vì thế, việc điều chỉnh quy hoạch phù hợp, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội địa phương là hết sức quan trọng.

Tiếp thu ý kiến để hoàn thiện

Theo báo cáo nghiên cứu tiền khả thi, Dự án Đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam có tổng chiều dài chính tuyến khoảng 1.541km, điểm đầu tại ga Ngọc Hồi; điểm cuối tại ga Thủ Thiêm, qua 20 địa phương.

Tuyến được xây dựng đường sắt đôi, khổ 1.435 mm, điện khí hóa, tốc độ thiết kế 350 km/h, tải trọng 22,5 tấn/trục; vận chuyển hành khách, đáp ứng yêu cầu lưỡng dụng phục vụ quốc phòng, an ninh, có thể vận tải hàng hóa khi cần thiết. Sơ bộ tổng mức đầu tư khoảng 67,34 tỷ USD, dự kiến phê duyệt chủ trương đầu tư quý IV năm 2024; lập và phê duyệt báo cáo nghiên cứu tiền khả thi từ năm 2025-2026; triển khai giải phóng mặt bằng, đấu thầu lựa chọn nhà thầu, khởi công dự án năm 2027; phấn đấu cơ bản hoàn thành toàn tuyến vào năm 2035.

Trên tuyến bố trí 23 ga hành khách, 5 ga hàng hóa. Với tốc độ 350km/h thì khoảng cách hợp lý là hơn 50km/ga, phù hợp với điều kiện hiện trạng, quy hoạch của địa phương; ưu tiên tiếp cận các đô thị trung tâm hiện hữu, khu vực quy hoạch có tiềm năng phát triển mới; có khả năng kết nối tốt với hệ thống giao thông khác; khai thác hiệu quả hạ tầng và phương tiện.

Trong tương lai, khi địa phương hình thành đô thị có quy mô dân số đủ lớn, khoảng cách đảm bảo khai thác sẽ nghiên cứu bổ sung ga và giao cho các địa phương hoặc nhà đầu tư thực hiện theo hình thức xã hội hóa.

Theo ông Đào Ngọc Vinh, Tổng giám đốc Tổng công ty Tư vấn thiết kế GTVT (TEDI), về hướng tuyến đoạn từ Hà Nội đến Nghệ An qua địa bàn tỉnh Nam Định sẽ đi về phía Tây, cách TP Nam Định khoảng 12,5km, ga đặt tại phường Hưng Lộc, TP Nam Định, gần khu vực ga Đặng Xá. Trong tương lai, Nam Định là điểm trung tâm vùng các tỉnh Nam đồng bằng Bắc bộ gồm Nam Định, Thái Bình và một phần Hưng Yên, với dân số khoảng 4 triệu người vào năm 2030. Việc đặt ga đường sắt tốc độ cao sẽ đưa đến sự phát triển cho cả vùng. Mặt khác, bố trí ga đường sắt tốc độ cao ở khu vực phát triển mới của TP Nam Định, đủ gần thành phố hiện hữu, gần với tâm vùng các tỉnh nam đồng bằng Bắc bộ, vì vậy có thể phát triển tốt TOD.

Ông Nguyễn Hải Dũng, Phó trưởng đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Nam Định cũng cho rằng, hướng tuyến này hợp lý vì ngoài đáp ứng nhu cầu khách, còn tránh được các khu di tích trong khu vực, đồng thời đã có quỹ đất để phát triển TOD, có quy hoạch tuyến đường bộ kết nối…

Về khu tổ hợp Ngọc Hồi sẽ bao gồm ga khách Ngọc Hồi đường sắt tốc độ cao, đường sắt quốc gia hiện hữu và đường sắt đô thị; khu depot; trạm bảo dưỡng; vận tải hàng hóa sẽ tại ga Thường Tín, cùng đó là khu công nghiệp đường sắt. Hà Nội thống nhất cao với đề xuất trong báo cáo nghiên cứu tiền khả thi vì đây là hướng tuyến tối ưu, giúp tránh ùn tắc và kết nối được với các tuyến đường sắt khác, đồng thời tạo ra không gian mới để phát triển.

Liên quan đến phát triển mô hình TOD tại các khu ga, theo Thứ trưởng Nguyễn Danh Huy, đường sắt tốc độ cao trên thế giới có 2 xu hướng là nhà ga chỉ khai thác vận tải và khi đặt ga là phải có phát triển TOD; kinh nghiệm quốc tế đều giao cho địa phương phát triển. Tuy nhiên, trong một quốc gia, cũng tùy tuyến, có ga phát triển TOD, có ga chỉ khai thác vận tải thuần túy.

Với dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam, Bộ GTVT xác định ga có 3 khu: Khu chức năng; khu thương mại; khu TOD. TOD sẽ giao địa phương thực hiện. Về cơ chế, đề xuất nguồn thu từ phát triển TOD sau khi trừ đi chi phí giải phóng mặt bằng sẽ được giữ lại 50% và nộp Trung ương 50%.

"Bộ GTVT tiếp thu ý kiến của các đại biểu và trong quá trình lập báo cáo nghiên cứu khả thi và các bước tiếp theo sẽ tiếp tục làm rõ, chi tiết", Thứ trưởng Nguyễn Danh Huy nói.