1. Lời mở đầu: Lời giải cho bài toán ý thức và giám sát
Thủ đô Hà Nội đang phải đối mặt với nhiều áp lực về giao thông đô thị, đặc biệt là tại các khu vực trung tâm và cửa ngõ. Dù cơ sở hạ tầng giao thông đã có nhiều cải thiện từ nhiều thập kỷ trước, nhưng các vấn đề về ý thức chấp hành pháp luật và giám sát vi phạm đang là rào cản lớn nhất. Việc áp dụng các giải pháp quản lý truyền thống đã không còn đủ sức răn đe.
Bài viết này tập trung đề xuất nâng cấp hệ thống “Phạt nguội” lên mức thông minh hơn, kết hợp với việc thiết lập “Hệ thống Điểm Giao thông Cá nhân” nhằm xây dựng một cơ chế quản lý giao thông hiện đại, công bằng và có tính răn đe cao tại Thủ đô, góp phần kiến tạo nếp sống văn minh đô thị.
2. Thực trạng: Giám sát chưa triệt để và thiếu tính răn đe liên tục
2.1 Hạn chế trong hệ thống “Phạt nguội” hiện tại
Hệ thống “Phạt nguội” đã đi vào hoạt động nhưng chủ yếu tập trung vào các lỗi lớn và thường bị gián đoạn ở khâu xác minh và xử phạt, đặc biệt tại các tuyến phố nhỏ hoặc nút giao không trọng điểm. Việc tra cứu và thông báo kết quả xử phạt còn khó khăn, dẫn đến:
● Tỉ lệ chấp hành thấp: Nhiều người dân cố tình trì hoãn hoặc lách luật, khiến hình thức “phạt nguội” chưa đạt được hiệu quả răn đe tối đa.
● Thiếu dữ liệu đồng bộ: Dữ liệu vi phạm chưa được liên kết chặt chẽ với các cơ quan đăng kiểm, bảo hiểm và thông tin cá nhân.
2.2 Vấn đề cốt lõi: Ý thức vi phạm vẫn là thói quen
Tình trạng vượt đèn đỏ, đi sai làn, hoặc cố tình lấn làn vẫn đang phổ biến, đặc biệt tại các nút giao thông không có cảnh sát giao thông, không có camera giám sát. Điều này cho thấy sự thiếu tự giác và thiếu tinh thần trách nhiệm trong việc chấp hành luật giao thông. Việc vi phạm không chỉ gây ùn tắc, tai nạn mà còn làm suy giảm nghiêm trọng mỹ quan và nếp sống văn minh Thủ đô.
Tình trạng ôtô đi làn xe máy, xe máy thì vào làn ôtô trên đường Trần Hữu Dực. Ảnh: Nguyễn Duy
3. Đề xuất Giải pháp công nghệ 4.0 và quản lý hiện đại
Để giải quyết triệt để các vấn đề trên, Hà Nội và cả nước cần triển khai mô hình quản lý đồng bộ dựa trên công nghệ hóa.
3.1 Nâng cấp hệ thống “Phạt nguội” lên mức thông minh
● Công nghệ nhận diện AI/Deep Learning: Sử dụng Camera AI để không chỉ nhận diện biển số xe mà còn phân tích các hành vi vi phạm như: vượt quá tốc độ, đi vào đường cấm, chuyển làn không xi nhan,..) với độ chính xác cao và gần như tức thời.
Thực tế thí điểm từ khuya 23/9/2025 tại Hà Nội cho thấy, chỉ trong nửa ngày, hệ thống camera AI đã phát hiện gần 1.800 trường hợp vi phạm, chứng minh tính hiệu quả vượt trội trong việc giám sát liên tục. ( Theo đại diện Cục Cảnh sát Giao Thông)
Một số vi phạm giao thông được AI ở Hà Nội nhận diện - Ảnh: THIÊN KHÔI
● Xử lý và thông báo tự động: Dữ liệu vi phạm được tự động gửi về trung tâm, tự động tạo hồ sơ phạt, và tự động gửi thông báo điện tử (qua zalo, email, ứng dụng công dân) đến người vi phạm trong vòng 24 giờ.
● Liên kết đăng kiểm tức thời: Yêu cầu từ chối đăng kiểm ngay lập tức đối với phương tiện có lỗi phạt nguội chưa nộp phạt quá 30 ngày. Điều này tạo áp lực tài chính và pháp lý buộc người vi phạm phải chấp hành.
3.2 Xây dựng "Hệ thống Điểm Giao thông Cá nhân"
Đây là giải pháp cốt lõi để xây dựng tính trách nhiệm và văn minh đô thị từ mỗi công dân Thủ đô:
● Nguyên tắc hoạt động: Mỗi người dân có bằng lái sẽ được cấp một điểm số khởi điểm (ví dụ: 100 điểm).
● Cơ chế Trừ/Cộng điểm:
○ Trừ điểm: Khi vi phạm Trật tự An toàn Giao thông (vi phạm nhỏ -1 điểm, vi phạm nghiêm trọng -5 điểm,...). Khi điểm số về mức 0, bằng lái có thể bị tạm giữ, hoặc người đó sẽ bị hạn chế các quyền lợi công cộng (ví dụ: bị hạn chế khi đăng ký dịch vụ công trực tuyến).
○ Cộng điểm: Tăng điểm thưởng khi có hành động tốt trong giao thông (ví dụ: báo cáo vi phạm, tham gia công tác xã hội về giao thông, hoặc không vi phạm trong thời gian dài,...).
● Tác dụng răn đe và thúc đẩy: Hệ thống này giúp cá nhân tự kiểm soát hành vi, chuyển từ việc "chấp hành vì sợ phạt" sang "chấp hành vì giữ uy tín và lợi ích cá nhân."
4. Kết luận và kiến nghị
Kết luận: Việc ứng dụng “Phạt nguội Thông minh” và “Hệ thống Điểm Giao thông Cá nhân” sẽ tạo ra một vòng tuần hoàn khép kín, minh bạch và có tính răn đe cao trong quản lý Trật tự An toàn Giao thông tại Hà Nội. Đây là bước đi chiến lược để hiện thực hóa mục tiêu xây dựng Thủ đô thông minh, an toàn.
Kiến nghị: Đề nghị Ủy ban nhân dân Thành phố Hà Nội xem xét và chỉ đạo thành lập Ban thí điểm và phê duyệt nguồn vốn cần thiết để triển khai mô hình "Phạt nguội Thông minh” và “Hệ thống Điểm Giao thông Cá nhân" tại các tuyến phố trọng điểm, nhằm đánh giá hiệu quả và nhân rộng trong thời gian sớm nhất.
Trong bối cảnh đô thị lớn như thành phố Hà Nội- nơi mật độ phương tiện giao thông luôn ở mức cao, việc kết hợp giữa công nghệ hiện đại và mô hình quản lý sáng tạo này chính là giải pháp bền vững để xây dựng nên một Thủ đô không chỉ hiện đại về hạ tầng mà còn văn minh trong nếp sống giao thông.